Źródło ilustracji: MIIWŚ.

Fałszerstwa i oszustwa są z nami od wieków. Mają pomagać w osiąganiu celów i korzyści: wojennych, politycznych, gospodarczych, naukowych, kulturowych, etnicznych, narodowościowych, terytorialnych także dzisiaj. Poznaj przynajmniej niektóre sposoby okłamywania, żebyś wiedział jak unikać wprowadzania w błąd

Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, prof. dr hab. Rafał Wnuk, Dom Historii Europejskiej w Brukseli oraz Parlament Europejski zapraszają do Gdańska na wernisaż wystawy „Fake for Real: A History of Forgery and Falsification” („Fake for Real. Historia fałszerstw i falsyfikatów”). Wernisaż odbędzie się 30 lipca 2025 r. (środa) o godz. 17.00 w Muzeum II Wojny Światowej (MIIWŚ) na poziomie -3 – poinformowała Aleksandra Trawińska – rzecznik prasowy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Oto ciąg dalszy:

HISTORIA FAŁSZERSTW I FALSYFIKATÓW

Wystawa objazdowa „Fake for Real. Historia fałszerstw i falsyfikatów” wyrusza w trasę

Od wieków ludzie wykorzystują fałszerstwa i oszustwa, aby osiągnąć swoje cele – wojenne, polityczne, gospodarcze itp. Misternie skonstruowane fałszerstwa ukrywają fakty w labiryncie półprawd i całkowitych zmyśleń. Aby dotrzeć do prawdy, musimy podążać po nitce do kłębka, odkrywając i ujawniając po drodze każde kłamstwo lub nieścisłość. Żyjemy w świecie, w którym ilość, tempo rozprzestrzeniania się oraz częstotliwość występowania tych zniekształceń drastycznie wzrosły.

Wystawa „Fake for Real. Historia fałszerstw i falsyfikatów”, wcześniej eksponowana w brukselskim Domu Historii Europejskiej, a następnie w kilku innych krajach europejskich zostanie udostępniona dla zwiedzających w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Ekspozycja przedstawia fałszerstwa na przestrzeni dziejów. Omawia konkretne okoliczności historyczne, które wyjaśniają ich pojawienie się, ujawnia stojące za nimi interesy i motywacje, ich wpływ na świat oraz sposób, w jaki z nimi walczono.

Interaktywna przestrzeń z grami i filmami pozwala odwiedzającym stać się pogromcami mitów i zdecydować o tym, co powinno zostać opublikowane, a co nie.

– Jesteśmy polską instytucją, która współtworzy pamięć Europy i świata. Niemal połowa naszych zwiedzających to osoby z zagranicy. Autorytet nauki opiera się na rzetelnej wiedzy, na dążeniu do poznania prawdy. Dlatego nauka i propagujące wiedzę muzea muszą opierać się fałszerstwom i manipulacjom. Nasza odpowiedzialność polega na tym, aby z jednej strony nie fałszować historii, a z drugiej strony o fałszerstwach informować – mówi o współpracy z Domem Historii Europejskiej w Brukseli, dyrektor MIIWŚ, prof. dr hab. Rafał Wnuk.

–  Kłamstwa, fejki, manipulacje stosowano już w starożytności – są tak stare jak kultura. Od wieków są one narzędziem służącym do rozbijania wspólnoty i prowadzenia destrukcyjnej polityki. Wraz z rozwojem mediów społecznościowych fejki stały się częścią naszej codzienności. Ta wystawa, choć opowiada o przeszłości, dotyka bardzo współczesnych problemów – dodaje dyrektor MIIWŚ.

 – Wystawa „Fake for Real” to fantastyczne i bardzo przydatne narzędzie, żeby pokazać (nie tylko) młodym ludziom, jak poruszać się w świecie natłoku informacji i fejków, jak poszukiwać informacji i jak je weryfikować oraz jak sobie radzić z manipulacją – zauważa Mateusz Jasik, zastępca dyrektora MIIWŚ ds. popularyzacji.

Czwarty przystanek oszustw w dziejach ludzkości

 „Fake for Real. Historia fałszerstw i falsyfikatów” to wspólna wystawa Domu Historii Europejskiej w Brukseli i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Czwarty przystanek objazdowej ekspozycji, ukazującej fałszerstwa na przestrzeni dziejów, zostanie otwarty 30 lipca 2025 r. o godz. 17.00 w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Wystawa potrwa do 2 listopada – poinformowali: Łukasz Kempara, Mateusz Kicka, Bartosz Ochapski – attaché prasowi Parlamentu Europejskiego. Oto szczegóły:

Odwiedzający odbędą podróż przez 6 tematów i 100 artefaktów, od czasów starożytnych po współczesność – od damnatio memoriae w Rzymie, przez sfałszowane relikwie i podróże, aż po fake newsy i deepfakes XXI wieku.

Czym jest fałszerstwo?

Wystawa ukazuje, jak mistyfikacje służyły celom politycznym, religijnym, wojennym i ekonomicznym. Pokazuje mechanizmy manipulacji oraz sposoby walki z dezinformacją. To również zaproszenie do refleksji nad światem, w którym prawda bywa ukryta pod warstwami fikcji.

Wybrane eksponaty i tematy:

• Moneta Gety z wymazanym profilem (Rzym, ok. 200 r. n.e.)

Po zabójstwie Gety jego brat Karakalla nakazał usunięcie jego imienia z inskrypcji i wizerunku z portretów. Na jednej z monet profil Gety został wydrapany, co świadczy o praktyce damnatio memoriae – „potępienia pamięci”.

• Relikwiarz Jana Chrzciciela (XI w., Francja)

We wczesnym średniowieczu relikwie stawały się coraz liczniejsze. Wiele z nich było fałszywych – do tego stopnia, że zaczęto z nich żartować: Jan Chrzciciel miał mieć kilka czaszek, a Święty Szczepan kilkanaście prawych ramion.

• Historia George’a Psalmanazara – fałszywego mieszkańca Formozy

George Psalmanazar, Europejczyk, który udawał nawróconego katolika z Formozy (dzisiejszego Tajwanu), opracował fikcyjny język i zwyczaje. Przez pewien czas jego oszustwo było uznawane za autentyczne źródło wiedzy.

• „Człowiek z Piltdown” – najsłynniejsze naukowe oszustwo

W 1912 r. Charles Dawson ogłosił znalezienie czaszki, która miała być „brakującym ogniwem” między małpą a człowiekiem. Dopiero w 1953 r. wykazano, że to falsyfikat – ludzka czaszka i żuchwa orangutana połączone w jedną całość.

• Operacja „Bodyguard” – fikcyjna armia aliantów

Aby zmylić Niemców co do miejsca lądowania aliantów w 1944 roku, stworzono fikcyjną armię – m.in. z dmuchanych czołgów i fałszywych informacji radiowych – co sprawiło, że Niemcy skoncentrowali swoje siły gdzie indziej.

• Obraz „Chrystus i kobieta cudzołożna” autorstwa fałszerza Hana van Meegerena

Holenderski malarz Han van Meegeren fałszował obrazy Vermeera. Jego dzieło „Chrystus i kobieta cudzołożna” sprzedał Hermannowi Göringowi. Po wojnie, oskarżony o kolaborację, przyznał się do fałszerstwa, by się bronić.

Program edukacyjny

Zajęcia dla młodzieży (12–23 lata) rozwijają kompetencje medialne i uczą rozpoznawania manipulacji. Uczestnicy analizują techniki dezinformacji, ucząc się krytycznego myślenia i świadomego korzystania z mediów.

Instalacja „Behind the Blinds”

Zamknięciem wystawy jest praca ukraińskiego artysty #NEIVANMADE, która pokazuje mechanizmy rosyjskiej propagandy wojennej na przykładzie Irpienia – miasta zniszczonego podczas inwazji.

Organizatorzy:

• Dom Historii Europejskiej – muzeum historii najnowszej Europy w Brukseli, otwarte z inicjatywy Parlamentu Europejskiego (2017).

• Muzeum II Wojny Światowej – instytucja dokumentująca doświadczenie II wojny światowej w wymiarze globalnym i polskim. Główna wystawa została otwarta w 2017 r.

Informacje praktyczne. Adres: Plac Władysława Bartoszewskiego 1, Gdańsk. Godziny otwarcia: lipiec – sierpień: wt. 10:00–16:00, śr.–ndz. 10:00–20:00; Wrzesień – listopad: wt. 10:00–16:00, śr.–ndz. 10:00–18:00. Muzeum jest nieczynne w poniedziałki. Bilety: 11 zł (normalny), 8 zł (ulgowy). Kontakt: Przewodnicy / Edukacja: edukacja@muzeum1939.pl. Dom Historii Europejskiej: historia-press@europarl.europa.eu .

(K.N.)

Proszę, czytaj również na portalu: Pulsarowy.pl