Na zdjęciu: Uczestnicy debaty podczas konferencji „Kształcenie kadr dla nowoczesnej gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej – wyzwania, bariery, oczekiwania” w Politechnice Gdańskiej. Fot. Kazimierz Netka.
Wraca zawód dowódcy statków, dzięki którym Gdańsk stał się bogaty…
Gdańsk, miasto nadmorskie, kształcić będzie fachowców od żeglugi śródlądowej. Przyszli kapitanowie statków rzecznych zdobędą wiedzę bardzo blisko Bałtyku – w Zespole Szkół Morskich w Gdańsku Nowym Porcie. To jakby odwrócenie sytuacji sprzed blisko stu lat. Wtedy, w latach 20. ubiegłego wieku, kapitanów żeglugi wielkiej kształciła uczelnia znajdująca się nad rzeką – w Tczewie, nad Wisłą.
O planach Zespołu Szkół Morskich mówiono m.in. podczas konferencji „Kształcenie kadr dla nowoczesnej gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej – wyzwania, bariery, oczekiwania”, zorganizowanej przez stowarzyszenie „Pracodawcy Pomorza” oraz Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej. Tam, m.in. podczas debaty na temat wyzwań, przed którymi stoi edukacja w obliczu rosnącego zapotrzebowania kadr na rynku pracy, wypowiadała się m.in. Hanna Szkodo – dyrektor Zespołu Szkół Morskich im. Bohaterskich Obrońców Westerplatte w Gdańsku Nowym Porcie. W tym Zespole Szkół Morskich, już za kilka miesięcy, bo w nowym roku szkolnym 2017/2018, zostanie stworzona możliwość kształcenia się w zawodzie technik żeglugi śródlądowej.
Fot. Kazimierz Netka
Szkoła wychodzi w ten sposób naprzeciw oczekiwaniom rynku pracy oraz rządowym planom zatwierdzonej strategii rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce do roku 2020 z perspektywą do 2030. 6 marca 2017 roku Prezydent RP podpisał akt ratyfikacyjny dotyczący ONZ-towskiej konwencji AGN, czyli Europejskiego Porozumienia w Sprawie Głównych Śródlądowych Dróg Wodnych o Międzynarodowym Znaczeniu (ang. European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance). Zobowiązuje to Polskę do dostosowania głównych dróg wodnych do co najmniej IV klasy żeglowności i włączenia ich do transeuropejskich korytarzy transportowych UE – wynika z informacji, które przekazał nam Ryszard Dombrowski – kierownik szkolenia praktycznego Zespołu Szkół Morskich w Gdańsku.
Na ilustracji: Polskie szlaki wodne zaliczone do systemu AGN. Źródło: Global Compact Poland.
Na terytorium Polski znajdują się trzy zasadnicze szlaki wodne w ramach europejskiego systemu śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym, są to:
1. Droga wodna E40 – łącząca Morze Bałtyckie od Gdańska z Morzem Czarnym w Odessie.
2. Droga wodna E30 – przebiegająca Odrzańską Drogą Wodną, łączącą Morze Bałtyckie w Świnoujściu z Dunajem w Bratysławie.
3. Droga wodna E70 – łącząca Odrę z Zalewem Wiślanym i stanowiąca część europejskiego szlaku komunikacyjnego wschód-zachód łączącego Kłajpedę z Rotterdamem.
Porozumienie AGN wskazuje również dziesięć lokalizacji portów śródlądowych o międzynarodowym znaczeniu: Świnoujście, Szczecin, Kostrzyn, Wrocław, Koźle, Gliwice, Gdańsk, Bydgoszcz, Warszawa, Elbląg.
Żegluga śródlądowa jako dziedzina transportu przeżywa dynamiczny rozwój w krajach UE. W strategii UE zapisanej w Białej Księdze Transportu (czyli strategii Unii Europejskiej dotyczącej rozwoju transportu) do roku 2030 przewidziany jest jej 30% udział w transporcie drogowym ogółem, zaś do 2050 – ponad 50%.
Fot. Kazimierz Netka
Kim jest technik żeglugi śródlądowej?
To marynarz przygotowany do pracy w dziale maszynowym oraz pokładowym, posiadający kompleksowe wykształcenie w zakresie technicznym, nawigacyjnym, informatycznym. To specjalista w zakresie eksploatacji statków obsługujących drogi rzeczne. Jest osobą z wszechstronną wiedzą w zakresie nowoczesnego transportu ładunków, podejmującą pracę zawodową w jednostkach eksploatacyjnych transportu, głównie w portach śródlądowych, przedsiębiorstwach armatorskich oraz podmiotach gospodarczych stanowiących ich zaplecze.
Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik żeglugi śródlądowej powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: planowania i wykonywania prac związanych z prowadzeniem bezpiecznej żeglugi; obsługiwania maszyn i urządzeń na statku. Wiedzę w tym zakresie zdobywa w trakcie nauki, a w szczególności poznaje zasady: obsługiwania urządzeń sterowych, maszynowych oraz mechanizmów pomocniczych statku; obsługiwania urządzeń i wyposażenia: cumowniczego, ratunkowego, kotwicznego, sygnałowego, holowniczego lub maszynowego; wykorzystywania przyrządów kontrolno – pomiarowych, wskazań parametrów pracy mechanizmów i urządzeń statku, jak: termometry, manometry, obrotomierze, tablice świateł nawigacyjnych, wskaźniki położenia sterów, wskaźniki prędkości kątowej statku. Nabiera umiejętności w: posługiwaniu się instrukcjami dotyczącymi zasad transportu i składowania przewożonego towaru; czytanie dokumentacji technicznej statku i jego mechanizmów; organizowaniu i nadzorowaniu pracy załogi w czasie załadunku, podróży i przy wyładunku towaru. Poznaje sposoby załatwiania formalności związanych z przyjęciem i zdaniem towaru; prowadzenie dokumentacji rozliczeniowej zużycia paliwa, olejów; paliwa; rozliczaniem czasu pracy załogi oraz gospodarki materiałowej na statku.
Fot. Kazimierz Netka
Droga do uprawnień międzynarodowych
Absolwent technikum o specjalności żegluga śródlądowa znajdzie zatrudnienie na statkach w przedsiębiorstwach żeglugowych, w zakładach budownictwa hydrotechnicznego lub w instytucjach administrujących wodami.
Po ukończeniu szkoły absolwent może być zatrudniony na stanowisku marynarza żeglugi śródlądowej w służbie pokładowej lub motorzysty żeglugi śródlądowej w służbie maszynowej statku. Po kilkumiesięcznej praktyce pływania awansuje na stanowisko starszego marynarza, bosmana w służbie pokładowej.
Po uzyskaniu wymaganych przepisami praktycznych umiejętności i złożeniu egzaminów praktycznych na stopnie oficerskie w żegludze śródlądowej, może objąć stanowisko kapitana statku lub kierownika maszyn.
Dokładne wymagania dotyczące kwalifikacji do sprawowania poszczególnych funkcji; zajmowania stanowisk opisane są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 listopada 2014 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych i składu załóg statków żeglugi śródlądowej (Dz. U. 2014, poz. 1686).
W niedalekiej przyszłości jest szansa, zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, że absolwenci będą, oprócz uprawnień śródlądowych, uzyskiwali uprawnienia żeglugi międzynarodowej, po spełnieniu określonych wymagań.
Kandydatom do zawodu marynarza wód śródlądowych stawiane są też odpowiednie wymagania fizyczne i psychiczne. Starający się o przyjęcie do technikum zawodowego o specjalności żegluga śródlądowa, powinien odznaczać się odpornością na zmiany warunków atmosferycznych, dobrym wzrokiem i słuchem, zdolnością rozróżniania barw, opanowaniem, szybką orientacją, zdolnością koncentracji i podzielenia uwagi, wyobraźnią przestrzenną oraz zmysłem organizacyjnym.
Fot. Kazimierz Netka
Baza dydaktyczna Zespołu Szkół Morskich w Gdańsku.
Szkoła jest uznanym przez Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej certyfikowanym ośrodkiem szkolenia marynarzy (Morską Jednostką Edukacyjną) w zakresie szkolenia członków załóg morskich. W trakcie nauki wykorzystywane są m.in. pracownie mechaniczno – symulacyjne siłowni okrętowej oraz pracownia nawigacyjna.
– Posiadamy pracownię nawigacyjną z symulatorem operacyjnym Map Elektronicznych (ECDIS) oraz symulator łączności GMDSS Simulator TGS 5000, służącymi m.in. do nauki manewrowania jednostką na morzu oraz w porcie, ćwiczeń cumowania jednostką, wchodzenie do portu itp. – informuje Ryszard Dombrowski – kierownik szkolenia praktycznego Zespołu Szkół Morskich w Gdańsku. – Symulator pozwala na wierne odtworzenie warunków panujących na akwenie podczas prowadzenia statku i dokładnie odwzorowuje zachowanie się statków podczas zróżnicowanych warunków pogodowych występujących na akwenie. Pracownia jest również wyposażona w stoły nawigacyjne do pracy na mapie i do pracy z dokumentacją ładunkową; katalogi map i publikacji nautycznych; mapy ćwiczeniowe i nawigacyjne; publikacje nautyczne: locje, spisy świateł i sygnałów mgłowych, spisy sygnałów radiowych, tablice nawigacyjne; publikacje dotyczące przepisów przewozu ładunków, bezpieczeństwa żeglugi, ochrony środowiska morskiego i pracy na statkach handlowych; IAMSAR, MKS; dokumentację techniczną różnych typów statków; trójkąty nawigacyjne, przenośniki; protraktory; cyrkle nawigacyjne; liniały równoległe; urządzenia – radiotelefon VHF/DSC, SART, odbiornik NAVTEX, wiatromierz, barometr, psychrometr, higrometr, stacja pogodowa, pimetr; oprogramowanie komputerowe do: kontroli stateczności, symulacji załadunku statku, wytrzymałości kadłuba, oceny wpływu falowania na statek.
Posiadamy również pracownie symulacyjną siłowni okrętowej z programami symulacyjnymi (Marine Training Software, Simulator And Diesel Engine Testers) obejmującymi:
– symulator siłowni okrętowej z silnikami głównymi średnioobrotowymi typu MEC/MER 2 i MED3D (silnik główny czterosuwowy, średnioobrotowy z przekładnią redukcyjną i śrubą nastawną). Zadaniem tego symulatora jest praktyczne przygotowanie uczniów do obsługi siłowni okrętowej;
– zestaw komputerowych programów edukacyjnych, służących do nauczania podstawowych zasad obsługi instalacji pomocniczych w siłowniach okrętowych (opracowany na bazie obecnie stosowanych na statkach rozwiązań technicznych).
Wyżej wymienione symulatory są programami interaktywnymi, tzn. umożliwiają one realistyczną prezentację sposobu działania mechanizmów instalacji siłowni okrętowej. Podczas zajęć na symulatorach uczniowie mają możliwość przećwiczyć prawie każdą możliwą sytuację awaryjną, która może mieć miejsce na statku w warunkach rzeczywistych.
Oprócz tego pracownia mechaniczna wyposażona jest w: zestawy do testowania olejów, do badania jakości wody kotłowej, do badania wody chłodzącej silnik; niezbędne przyrządy pomiarowe; gabloty przeszkolone z modelami części maszyn i urządzeń okrętowych; modele kadłubów, ich przekroje; modele: elementów płaskich, brył, elementów przestrzennych, przekrojów, połączeń, plansze dydaktyczne poglądowe; podręczną biblioteczkę zawodowa wyposażoną w dokumentacje, instrukcje, normy, procedury, przewodniki, regulaminy, przepisy prawne właściwe dla zawodu (m.in. dokumentacje konstrukcyjne i statecznościowe statków, dokumentacji techniczno – ruchowych poszczególnych urządzeń siłowni, Polskie Normy, międzynarodowe konwencje, poradniki zawodowe, przepisy Towarzystw Klasyfikacyjnych, katalogi części zamiennych, literatura specjalistyczna, zestawy filmów dydaktycznych).
Fot. Kazimierz Netka
Praktyka w zawodzie technik żeglugi śródlądowej.
Zajęcia praktyczne z wiedzy marynarskiej odbywają się m.in. w jacht klubach i przedsiębiorstwach żeglugowych. Praktyki realizowane są w cyklu kształcenia w ciągu 3 miesięcy na statkach żeglugi śródlądowej lub morskich, m. in. w ramach współpracy z „Żeglugą Gdańską” Ltd. Sp. z o.o – rekomendującą potrzebę powstania zawodu, w której absolwenci szkoły znajdują zatrudnienie i mają możliwość rozwoju kariery zawodowej.
Uczniowie mają możliwość ukończenie kursów np.: bezpieczeństwa żeglugi, sternika motorowodnego, obsługi wózków jezdniowych – wynika z informacji, które uzyskaliśmy od Ryszarda Dombrowskiego – kierownika szkolenia praktycznego Zespołu Szkół Morskich w Gdańsku.
Warto wiedzieć, że to dzięki kapitanom statków rzecznych, retmanom, załogom flisów, szkut, barek Gdańsk stał się jednym z najbogatszych miast w Europie. Dlatego powstał nad rzeka by lepiej korzystać z wymiany handlowej z eksportu towarów, dostarczanych do Gdańska Wisła, a dalej płynących na pokładach morskich statków.
Kazimierz Netka