Wielki jubileusz przy styku Królowej naszych rzek i Bałtyku

Mała Ojczyzna: Wyspa Sobieszewska, zaprasza na swe urodziny

Mieszkańcy jednej z największych dzielnic Gdańska: Wyspy Sobieszewskiej, obchodzą 120-lecie istnienia ich Małej Ojczyzny. Bohnsack, czyli jak czasami mówi się na ten spory fragment stolicy województwa pomorskiego, to dzieło Wisły i Ludzi. „Worek Fasoli” rodził się 55 lat…

Na zdjęciu Przełom Wisły (Wisła Śmiała), na lewo od grobli. Powstał w 1840 roku, czyli 175 lat temu. Groblę zbudowano  w 1888 roku.

Powstawanie Wyspy Sobieszewskiej miało początek bardzo dramatyczny, bo zainicjowane zostało straszną powodzią, w efekcie której jedna z wiosek została rozerwana. Dzisiaj pozostały po niej Górki Zachodnie – na Wyspie Stogi oraz Górki Wschodnie – właśnie na Wyspie Sobieszewskiej. Na szczęście, znaczących ofiar w ludziach nie było, choć woda zaatakowała nocą, z 31 stycznia na 1 lutego 1840 roku. Wisła, skracając sobie drogę z dzisiejszej Martwej Wisły wprost do morza, zmyła z powierzchni ziemi część wsi Górki. Wtedy powstała Wisła Śmiała, dzisiaj zachodnia rubież Wyspy Sobieszewskiej. Powodem był zator lodowy, który powstał w rejonie wsi Płonia Wielka i Płonia Mała, na Wiśle Gdańskiej (Leniwce, uchodzącej wówczas do Bałtyku w rejonie Westerplatte; dzisiaj ta rzeka nosi nazwę: Martwa Wisła).

Ponad pół wieku później, 31 marca 1895 roku, ludzie dokończyli dzieło tworzenia wyspy. Wtedy powstał sztuczny odcinek ujściowy królowej naszych rzek, zwany dzisiaj Przekopem Wisły. Jest on wschodnią granicą Wyspy Sobieszewskiej.

Oto, kiedy to dzieło hydrotechniczne powstało. Otwarcie nastąpiło 31 marca 1895 roku, około godziny 15.40. Wcześniej, w ciągu kilku lat, trzeba było wykopać 7,3 mln metrów sześciennych ziemi. Kanał miał wówczas długość 7,2 km, licząc od rejonu miejscowości Błotnik – Drewnica.  Teraz Przekop Wisły już jest dłuższy.

W wiek po powstaniu Przekopu Wisły, w Gdańsku Świbnie umieszczono obelisk z tabliczką informacyjną. Na 110-lecie postawiono w Świbnie, przy pamiątkowym głazie, duże tablice z opisem.

Na zdjęciu: Przekop Wisły. Powstał w 1895 roku, 120 lat temu. Na fotografii widać maszyny, służące dzisiaj do pogłębiania i wydłużania ujścia Wisły, w Zatokę Gdańską.

Co dalej z Przekopem Wisły? Dowiemy się podczas organizowanej przez Pomorską Radę Federacji Stowarzyszeń Naukowo–Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej (FSNT NOT) w Gdańsku, Konferencji Naukowo-Techniczna pt. „Bezpieczeństwo przeciwpowodziowe Żuław i Gdańska – historia i teraźniejszość” – 31 marca 2015 roku, godz. 11.30 w Domu Technika NOT w Gdańsku, ul. Rajska 6. Więcej wiadomości można znaleźć na stronie http://www.notgdansk.pl .

Konferencja zostanie poprzedzona wyjazdem delegacji do Świbna i złożeniem tam wieńca przy obelisku. Wstępnie zaakceptowano następujące referaty, które zostaną wygłoszone podczas konferencji: „Przekop Wisły i jego znaczenie dla ochrony przeciwpowodziowej Żuław (rys historyczny)”. Oczywiście poruszony zostanie też problem budowy drugiego przekopu przez Mierzeję Wiślaną, mającego połączyć Zalew Wiślany z Bałtykiem i otworzyć drogę dla statków z Elbląga na morza i oceany. Będą też przedstawione przeciwpowodziowe programy dla Żuław i ich realizacja (rys historyczny); program do roku 2020 oraz do 2030 roku, a także zagadnienia lodołamania na Wiśle.

Kruszenie lodów jest bardzo ważne dla ochrony ludzi i dużego majątku. Zagrożony powodziami jest zwłaszcza Gdańsk. Zdaniem dr. Kazimierza Cebulaka, Gdańsk jest „zawieszony” na lewobrzeżnym wale przeciwpowodziowym wiślanym jak taternik na linie. Gdy ten wał przeciwpowodziowy zostanie przerwany, to Gdańsk najbardziej ucierpi, a tereny depresyjne zostaną zatopione

Na zdjęciu: Styk Wisły i Bałtyku. Widać tymczasowe wyspy, które mogą być przeszkodą dla lodołamaczy.

Dlatego, zdaniem dr. Kazimierza Cebulaka, bardzo ważne będą: referat pt. „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe Gdańska” – przygotowany przez Andrzeja Chudziaka, dyrektora spółki Gdańskie Melioracje oraz temat: „Zagrożenie powodziowe dla miasta Gdańska od wezbrań sztormowych na Zatoce Gdańskiej w oparciu o hydrodynamiczny model matematyczny”, który przedstawi Janusz Topiłko z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Morski w Gdyni, Centrum Modelowania Powodzi i Suszy. Lodołamacze mają coraz więcej kłopotów z wpłynięciem na Wisłę z Zatoki Gdańskiej, bo ujście tej rzeki robi się coraz płytsze.

Na zdjęciu: Uroczystości w Gdańsku Świbnie, w 110. rocznicę zbudowania Przekopu Wisły i powstania Wyspy Sobieszewskiej.

Tego samego dnia, 31 marca 2015 roku, we wtorek, Stowarzyszenie Przyjaciół Wyspy Sobieszewskiej zaprasza, o godzinie 13 do Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych nr 25 w Gdańsku Świbnie, ul. Boguckiego, na obchody 120-lecia Wyspy. O historii Przekopu Wisły będzie mówił pisarz, Waldemar Nocny. Referat pt. „Tam, gdzie Wisła kończy swój bieg” wygłosi Mieczysława Cierpioł, prezes zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Wyspy Sobieszewskiej. Potem: wręczenie wyróżnień „Jestem z Wyspy”, program artystyczny i poczęstunek urodzinowym tortem. O godzinie 15.15 – złożenie wieńca i zapalenie 120 zniczy przy obelisku 100-lecia Wyspy Sobieszewskiej w Gdańsku Świnie, przy styku ulic Boguckiego i Świbnieńska.

Wyspa Sobieszewska liczy ponad 35 kilometrów kwadratowych. Mieszka na niej około 3 500 osób. Z lądem połączona jest dwoma mostami nad Martwą Wisłą: w Sobieszewie i w Przegalinie.

Kazimierz Netka