Fot. Kazimierz Netka.
Przestrzenie Zmysłów nie tylko dla turystów.
Tajemnice gdańskiej wieży ciśnień i podziemnych magazynów wody pitnej.
Zbiornik „Stary Sobieski” – unikatowa konstrukcja – mający kształt dwóch torusów, znajduje się bardzo blisko Politechniki Gdańskiej. W miejscu dość niezwykłym, bo na wzniesieniu, zwanym Górą Szubieniczną albo Górą Wisielców. Jest znacznie mniejszy od torusa na terenie Szwajcarii i Francji. Tamtejszy tunel w kształcie torusa zbudowany dla wielkiego zderzacza hadronów, ma długość około 27 km, a położony jest od 50 do 175 m pod powierzchnią ziemi. Średnica tego obiektu wynosi około 9 km, średnica przekroju poprzecznego tunelu na 3,8 m. Gdańskie torusy są znacznie mniejsze, bo większy ma około 50 metrów średnicy, ale jego poprzeczny przekrój jest wielkością podobny do tego, w jakim działa wielki zderzacz hadronów. Warto jednak zastanowić się nad wykorzystaniem tej unikatowej budowli. A mieliśmy okazję ją obejrzeć, dzięki Gdańskiej Infrastrukturze Wodociągowo-Kanalizacyjnej zarządzającej tym obiektem.
Fot. Kazimierz Netka
Gdańskie torusy zostaną włączone w turystyczny Gdański Szlak Wodociągowy o niezwykłej nazwie: „Przestrzenie Zmysłów”. Na tym szlaku zwiedzania znajdą się też zbiornik „Stara Orunia” oraz nowoczesny zbiornik – wieża ciśnień o nazwie „Kazimierz”, znajdujący się na Wyspie Sobieszewskiej.
Fot. Kazimierz Netka
Oficjalna, pierwsza prezentacja tego szlaku, odbyła się w środę, 20 czerwca 2018 roku, a w „Kazimierzu” tego dnia otwarto kolejną wystawę, poświęconą m.in. przyrodzie Wyspy Sobieszewskiej, wybitnym Polakom związanym z tym kawałkiem lądu. Po szlaku oprowadzali i udzielali na ten temat informacji m.in. Piotr Kowalczuk – wiceprezydent Gdańska; Jacek Skarbek – prezes zarządu Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej; Monika Piotrowska-Szypryt – rzecznik prasowy Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej; Monika Ostrowska – PR Manager w firmie inn|tu Sp. z o.o., Alina Geniusz-Siuchnińska z inn|tu Sp. z o.o.
Oto informacje od twórców Gdańskiego Szlaku Wodociągowego „Przestrzenie Zmysłów”:
Już niebawem miłośnicy „turystyki eksploracyjnej” będą mogli podjąć kolejne wyzwanie. Miejska spółka Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna (GIWK) udostępni do zwiedzania spektakularne obiekty infrastruktury wodociągowej wchodzące w skład Gdańskiego Szlaku Wodociągowego (GSW) – nowej atrakcji turystycznej na mapie miasta Gdańska.
Uporządkowane i odrestaurowane dwa historyczne zbiorniki wody Stara Orunia z 1869 roku i Stary Sobieski z 1911 roku oraz zbiornik Kazimierz na Wyspie Sobieszewskiej, to idealne miejsca na nieszablonową lekcję historii o niemal 150-letnim dziedzictwie technologicznym Gdańska, z elementami przyrody i „survivalu”.
– Obiekty infrastruktury wodociągowej objęte naszym projektem stanowią świadectwo historii gdańskich wodociągów i rozwoju myśli technicznej – mówi Jacek Skarbek, prezes GIWK – Realizowane wspólnie z miastem Gdańsk przedsięwzięcie zakłada zachowanie dawnych elementów w możliwie zbliżonej do oryginalnej formie i specyfice, zgodnie z zachowanymi dokumentami. Mamy nadzieję, że nasze obiekty zaintrygują i przyciągną nie tylko miłośników historii, nauki czy przyrody, ale także poszukiwaczy przygód.
Eksploatację zbiorników wody Stara Orunia i Stary Sobieski zakończono pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Przez wiele lat nieczynne i zapomniane budowle ulegały degradacji. Na przełomie lat 2010 i 11 miejska spółka GWIK postanowiła dać im nowe życie. Chcąc przywrócić gdańszczanom zapomnianą historię i pokazać wspaniałe dziedzictwo Gdańska – zabytkowe elementy wodociągowe, spółka zainicjowała projekt pn. Gdański Szlak Wodociągowy.
Świat ponad koronami drzew
Fot. Kazimierz Netka
Jednym, nieco odmiennym, z filarów Gdańskiego Szlaku Wodociągowego jest dobrze znany zarówno gdańszczanom jak i turystom Zbiornik Wody Kazimierz znajdujący się na Wyspie Sobieszewskiej – jedyny obiekt współczesny na mapie Szlaku. To istotny element inwestycji GIWK związanej z budową sieci wodociągowej, której celem było włączenie Wyspy Sobieszewskiej i Płoni Wielkiej do gdańskiego systemu wodociągowego. Zbiornik Wody Kazimierz jest współczesną wieżą ciśnień, która oprócz technicznej (zapewnienie odpowiedniego ciśnienia w sieci wodociągowej) pełni dodatkowo funkcję edukacyjną.
Z tarasu, znajdującego się około 10 metrów ponad koronami drzew rozpościera się widok na Wyspę Sobieszewską, Żuławy Gdańskie i Zatokę Gdańską.
Zbiornik czynny jest w czwartki i piątki od godz. 10:00 do 16.00 (wejścia co 1,5 h, ostatnie o godz. 14.30) oraz w soboty i niedziele od godz. 10:00 do 19.00 (ostatnie wejście o godz. 17:30). Warunkiem udziału w zajęciach edukacyjnych jest wypełnienie formularza dostępnego na stronie www.giwk.pl . Można również zadzwonić pod numer telefonu 575 317 781.
Tam, gdzie zimują nietoperze
Fot. Kazimierz Netka
Na wzgórzu, w pobliżu Parku Oruńskiego znajduje się Zbiornik Wody Stara Orunia. Jest to historyczny obiekt, pochodzący z 1869 roku. To jednokomorowa budowla terenowa, która choć głęboko pod ziemią, paradoksalnie pełniła rolę wieży ciśnień zaopatrując mieszkańców Gdańsk w wodę pitną z drenażowego ujęcia wody w Pręgowie. Ze względu na klasyczną konstrukcję, złożoną z 11 naw spoczywających na łukach 8 arkad, wymurowaną z czerwonej cegły, obiekt może budzić skojarzenia sakralne. Został wybudowany na planie kwadratu o boku 40 metrów, a jego wysokość wynosi ponad 5 metrów. Zbiornik początkowo gromadził ok. 4500 m3 wody. Po wyłączeniu obiektu z eksploatacji, specyficzny mikroklimat w zbiorniku spowodował, że zadomowiły się w nim nietoperze. To jedno z największych i najbardziej wartościowych siedlisk tych zwierząt w Polsce północnej. Dla spokoju i komfortu skrzydlatych lokatorów, podczas renowacji wnętrza zachowano jego charakter i naturalną „patynę”. Aby zapewnić nietoperzom jak najlepsze warunki temperatury i wilgotności, zbiornik będzie na stałe zalany wodą do wysokości ok. 70 cm.
Fot. Kazimierz Netka
Po włączeniu Zbiornika Wody Stara Orunia do Gdańskiego Szlaku Wodociągowego obiekt będzie można zwiedzać od maja do sierpnia. Na czas zimowej hibernacji zadomowionych tam ssaków zbiornik będzie nieczynny.
Sobieski – „Król wodociągów”
Fot. Kazimierz Netka
Trzecim obiektem tworzącym Gdański Szlak Wodociągowy jest Zbiornik Wody Stary Sobieski pochodzący z 1911 roku. Usytuowany jest na szczycie wzgórza w pobliżu Politechniki Gdańskiej. Prezentuje on całkowicie odmienną koncepcję i technologię w porównaniu do zbiornika oruńskiego.
Ta pionierska realizacja o żelbetowej konstrukcji wraz z mieszczącą się przy dzisiejszej ul. Sobieskiego przepompownią wody, stanowiła zalążek systemu wodociągowego Wrzeszcza. Zbiornik to potężna, podziemna budowla posadowiona na planie koła o średnicy 50 metrów i powierzchni 1670 m2, podzielona na przestrzenie o ciekawym układzie, zgrupowane w dwie komory wodne i komorę zasuw z częściowo zachowanym oryginalnym wyposażeniem.
Z uwagi na rozwiązania konstrukcyjne, rzeczywista całkowita kubatura zbiornika Sobieski wynosi aż 8238 m3, znacząco przewyższając pojemność gromadzonej w nim niegdyś wody (5 tys. m3).
Jedynym „zewnętrznym” elementem obiektu jest potężna ściana frontowa komory zasuw, która nie ma sobie równych wśród innych zbiorników, zarówno pod względem wymiarów (12,8 x 6,3 m), jak i opracowania architektonicznego w stylu neoklasycyzmu. Do dnia dzisiejszego nie wybudowano w Gdańsku zbiornika podziemnego, który mógłby się równać ze zbiornikiem Sobieski rozmachem architektonicznym i konstrukcyjnym.
Złap echo w pierścieniach
Fot. Kazimierz Netka
Zwiedzaniu zbiornika Stary Sobieski towarzyszyć będą niezwykłe efekty wizualne i dźwiękowe. Jego rozmiary sprawiają, iż ukryta w mroku, trudna do określenia przestrzeń wokół nas, w nietypowy sposób oddziałuje na zmysły. Wrażenia wzrokowe zostaną wzmocnione linią świetlną podkreślającą poziom zgromadzonej niegdyś w zbiorniku wody, której towarzyszyć będzie niezwykła melodia dźwięków wody. Wrażenia akustyczne różnią się w zależności od miejsca – od trwającego nawet kilkadziesiąt sekund pogłosu, potęgującego najlżejszy nawet szelest, aż po echo wielokrotnie powtarzające każde słowo. Zgodnie z opinią fachowców, akustyka zbiornika Sobieski jest ewenementem w skali kraju, a może nawet i Europy.
Pozostałe przestrzenie zbiornika zostaną wypełnione wystawą przedstawiającą historię gdańskich wodociągów, na której wyeksponowane zostaną historyczne zbiory zgromadzone przez GIWK.
Obiekt zostanie oddany gdańszczanom i turystom w listopadzie tego roku.
***
Gdański Szlak Wodociągowy w skrócie:
• Obiekty historyczne: nieczynny Zbiornik Wody Stara Orunia, nieczynny Zbiornik Wody Stary Sobieski oraz Zbiornik Wody Kazimierz – nowoczesna wieża ciśnień na Wyspie Sobieszewskiej.
Fot. Kazimierz Netka
• Zbiornik Wody Stara Orunia to symbol rozwoju Gdańska i techniki. Podczas prac remontowych odkryto tzw. kapsułę czasu, wmurowaną w ceglaną konstrukcję budowli. Przesyłka ma charakter listu/dokumentu w butelce pozostawioną najprawdopodobniej przez budowniczych obiektu (list zostanie wyeksponowany na wystawie w zbiorniku Sobieski). Zbiornik oruński jest jednym z największych siedlisk nietoperzy w Polsce północnej. Otwarcie nastąpi na przełomie lipca i sierpnia br. po zakończeniu prac odbiorowych.
• Zbiornik Wody Stary Sobieski wyróżnia niezwykła architektura oraz efekty dźwiękowe. Dodatkowym walorem będzie całoroczna wystawa. Otwarcie nastąpi pod koniec października br. w ramach wydarzenia Open House.
Fot. Kazimierz Netka
• Zbiornik Wody Kazimierz to nowoczesna wieża ciśnień, w której znajdują się interaktywne wystawy oraz taras widokowy. Aby zobaczyć obiekt wystarczy zarejestrować się przy wykorzystaniu formularza elektronicznego na stronie internetowej www.giwk.pl lub telefonicznie pod numerem 575 317 781.
• Gdański Szlak Wodociągowy to nie tylko obiekty to również teren wokół nich, który został zagospodarowany w ramach realizacji projektu. W każdym miejscu są atrakcyjne punkty widokowe oraz miejsce do rekreacji z dostępem do wody pitnej ze zdroju.
Warto wiedzieć:
Do budowy Zbiornika Wody Kazimierz użyto między innymi:
• 3300 m3 betonu • 130 ton stali • 5 km różnego rodzaju kabli
Dzięki budowie wodociągu i Zbiornika Wody Kazimierz, który pełni rolę wieży ciśnień, mieszkańcy Wyspy Sobieszewskiej mogą być zaopatrywani w zdrową wodę pitną z ujęć głębinowych. Inwestycja wyeliminowała problemy związane z ciśnieniem wody, wynikające ze specyficznego położenia dzielnicy i turystycznego obłożenia w sezonie letnim.
Projekt został sfinansowany ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Całkowite koszty projektu to 8 738 279,80 zł, koszty kwalifikowalne to 4 690 520,00 zł. Przyznane dofinansowanie to 70% kosztów kwalifikowanych, czyli 3 283 364,00 zł.
ZBIORNIK WODY KAZIMIERZ Z NOWĄ WYSTAWĄ MULTIMEDIALNĄ
W środę, 20 czerwca odbyła się inauguracja wystawy poświęconej historii powstania Wyspy Sobieszewskiej i jej walorom przyrodniczym. Goście odwiedzający Zbiornik Wody Kazimierz będą mieli okazję nie tylko zobaczyć piękno Żuław Gdańskich czy Zatoki Gdańskiej, ale również poznać przyrodę i historię miejsca, w którym obiekt się znajduje.
Fot. Kazimierz Netka
Do tej pory osoby przybywające do zbiornika mogły przyjrzeć się z bliska wieży ciśnień, poznać jej rolę w systemie wodociągowym oraz zachodzące tu zjawiska fizyczne, w tym zweryfikować działanie paradoksu hydrostatycznego.
Miejska spółka Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna zdecydowała się rozszerzyć ofertę zajęć edukacyjnych na „Kazimierzu” o nową wystawę multimedialną znajdującą się na poziomie tarasu widokowego, obrazującą walory przyrodnicze i historię Wyspy Sobieszewskiej.
2 strefy wystawy stałej
Fot. Kazimierz Netka
Nowa wystawa została podzielona na dwie strefy: zieloną i niebieską nawiązując w ten sposób do analogicznej kolorystycznie wystawy na parterze. Kolor zielony odpowiada zachodniej stronie, czyli rezerwatowi Ptasi Raj oraz Śmiałej Wiśle, natomiast kolor niebieski przypisany jest do wschodniej strony Wyspy, czyli do rezerwatu Mewia Łacha i przekopu Wisły.
Historia i przyroda Wyspy
Na dwóch ekranach są widoczne mapy kształtowania się Wyspy Sobieszewskiej w latach 1810-1874 (Śmiała Wisła) oraz w latach 1901-2015 (Przekop Wisły). Przy każdym ekranie znajdują się słuchawki, dzięki którym goście mogą nie tylko przeczytać, ale i usłyszeć historię powstania Wyspy Sobieszewskiej. Aplikacja pozwala również zapoznać się z historią Orlinek – miejscowości, na terenie której znajduje się zbiornik oraz poznać artystów związanych z Wyspą.
Fot. Kazimierz Netka
Kolejnym elementem wystawy jest stanowisko opisujące trasy migracji ptaków z olbrzymią mapą świata, która, po wybraniu konkretnego gatunku, wyświetla trasę jego migracji.
Fot. Kazimierz Netka
Na ścianach zostały wyeksponowane plansze z gatunkami zwierząt żyjącymi w Mewiej Łasze i Ptasim Raju w skali 1:1. Plansze zawierają zarówno opis przedstawionych zwierząt jak i charakterystykę rezerwatów.
Ostatnim elementem tworzącym wystawę są lunety. Zaglądając do jednej z ośmiu lunet można obejrzeć 3 minutowy film pokazujący życie foki szarej, rybitwy czubatej, biegusa zmiennego, lodówki, bielika i błotnika stawowego, nurogęsi, sieweczki obrożnej lub trzciniaka.
Fot. Kazimierz Netka
Obowiązują zapisy
Zbiornik Wody Kazimierz czynny jest w czwartki i piątki w godz. od 10:00 do 16.00 (wejścia grup co 1,5 godz., ostatnie o godz. 14:30) oraz w soboty i niedziele od godz. 10:00 do 19.00 (ostatnie wejście o godz. 17:30). By wziąć udział w zajęciach należy zapisać się przy wykorzystaniu formularza dostępnego na stronie www.giwk.pl lub telefoniczne pod numerem 575 317 781.
Wystawa została zrealizowana ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Całkowite koszty projektu to 8 738 279,80 zł, koszty kwalifikowalne to 4 690 520,00 zł. Przyznane dofinansowanie to 70% kosztów kwalifikowanych, czyli 3 283 364,00 zł.
Do małego zderzacza hadronów w Gdańsku droga jest dość daleka. Nie wiadomo też, czy torusy na Górze Szubienicznej dałoby się zaadaptować do takich celów. Dlatego, na razie są one przeznaczone do czegoś innego – do rozwoju turystyki w Pomorskiem, czyli będzie na pokaz.
* * *
Wielki Zderzacz Hadronów, LHC (z ang. Large Hadron Collider) – największy na świecie akcelerator cząstek (hadronów), znajduje się w Europejskim Ośrodku Badań Jądrowych CERN w pobliżu Genewy. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Zderzacz_Hadron%C3%B3w .
Kazimierz Netka