Fot. Kazimierz Netka.
40 milionów lat odkryte nad Bałtykiem poleci na wysokość kilkuset kilometrów nad Ziemią
Gdańsk – stolica Żuław, światowa stolica bursztynu, stolica województwa pomorskiego – od wieków znany jest z badań astronomicznych i z wykorzystywania Kosmosu. Zaczęło się na dobre od Jana Heweliusza, który urodził się w 1611 roku, a najnowszy etap to skonstruowanie zegara pulsarowego w 2011 roku, czyli na 400-lecie urodzin Jana Heweliusza.
Na tym nie koniec, bo zaczyna się kolejna epoka, w której znaczący udział ma rozwijająca się od 10 lutego 1920 roku nad Zatoką Gdańską Cywilizacja Ekspatriantów. Dzięki jej znalezisku, dokonanemu przez Roberta Pytlosa, badania nad bursztynem przenoszą się także w Kosmos, a złoto Bałtyku, pochodzące z Delty Wisły, zawiezie tam nasz kosmonauta, dr Sławosz Uznański-Wiśniewski.
Fot. Kazimierz Netka.
O szczegółach tego ostatniego przedsięwzięcia naukowego poinformowano 2 maja 2025 roku, w Muzeum Bursztynu w Gdańsku, niedaleko grobu Jana Heweliusza i kościoła Św Katarzyny, na którym istnieje antena zegara pulsarowego. O przeniesieniu gdańskiego bursztynu w Kosmos, na pokład ISS, mówili podczas konferencji m.in.: Aleksandra Dulkiewicz – prezydent Gdańska – prof. Waldemar Ossowski – dyrektor Muzeum Gdańska; Paweł Golak – dyrektor Hevelianum; Lidia Popiel – ambasadorka bursztynu; Renata Adamowicz – kierownik Muzeum Bursztynu; Robert Pytlos – pełnomocnik prezydenta Gdańska ds. bursztynu. Spotkanie prowadził dr Andrzej Gierszewski – rzecznik prasowy Muzeum Bursztynu.
Fot. Kazimierz Netka.
Oto, co usłyszeliśmy:
– Szanowni państwo, dokładnie 47 lat temu, w czerwcu 1978 roku pierwszy Polak w Kosmosie – generał Mirosław Hermaszewski zapewnił wszystkich z orbity tymi słowami: wszystko w porządku, czuję się świetnie – przypomniał dr Andrzej Gierszewski. – Już niebawem, dzięki misji Ignis, w ślady Hermaszewskiego pójdzie nie tylko kolejny Polak, doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski ale też bursztyn z gdańskiego Sobieszewa. Co powie ta mała bryłka bursztynu po osiągnięciu orbity? Prawdopodobnie milczeniem potwierdzi swój kosmiczny spokój i 40 milionów lat doświadczenia.
Ale tak całkiem serio, to bardzo wyjątkowy moment dla Gdańska – światowej stolicy bursztynu, dla jego dziedzictwa i również dla nauki – podkreślił dr Andrzej Gierszewski – rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.
– Szanowni państwo, bardzo się cieszę, że możemy dzisiaj państwu zaprezentować część bryłki bursztynu, której druga część 29 maja – jak wszystko pójdzie zgodnie z planem – wraz z innymi symbolami polskości poleci w Kosmos razem z panem doktorem Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim – powiedziała Aleksandra Dulkiewicz – prezydent Gdańska:
Fot. Kazimierz Netka.
– Myślę, że dzisiaj w Dzień Flagi Narodowej, możemy państwu także pokazać to, z czego my tutaj w Gdańsku jesteśmy bardzo, bardzo dumni w światowej stolicy bursztynu.
Ale po pierwsze dziękuję panu marszałkowi Mieczysławowi Strukowi – marszałkowi województwa, który wystąpił z takim pomysłem do Polskiej Agencji Kosmicznej, żeby nasz bałtycki bursztyn był jednym z elementów wyposażenia, elementów badania wykonywanego przez doktora Uznańskiego w Kosmosie.
Po drugie, bardzo dziękuję mojemu pełnomocnikowi do spraw bursztynu, Robertowi Pytlosowi, który podarował – po pierwsze, znalazł, szczęściarz – w Gdańsku Sobieszewie na plaży bryłkę bursztynu, a później podarował do zbiorów naszej dumy jaką jest Oddział Muzeum Gdańska – Muzeum Bursztynu, w którym się znajdujemy.
Myślę, że to doskonały sposób nie tylko promocji naszego miasta jako światowej stolicy bursztynu, ale rzeczywiście jesteśmy bardzo ciekawi jak bursztyn zachowa się w Kosmosie; też będzie przedmiotem badań, a na koniec mam nadzieję, że ta połówka, która została od tej części oddzielona pięknego bursztynu, która poleci w Kosmos, wróci tutaj razem ze Sławoszem Uznańskim bezpiecznie i będziemy mogli wśród różnych eksponatów w Muzeum Bursztynu także podziwiać ten nasz bursztyn. Po prostu cieszę się bardzo, że będziemy mogli być częścią w taki symboliczny sposób, historycznej wyprawy w Kosmos.
– Także chciałbym się przyłączyć do podziękowań, które przed chwilą wyraziła pani prezydent dla pana marszałka i Polskiej Agencji Kosmicznej, że pozwoliły nam na realizację tego projektu który oczywiście ma przede wszystkim charakter promocyjny, promocyjny Gdańska jako światowej stolicy bursztynu – mówił prof. Waldemar Ossowski – dyrektor Muzeum Gdańska:
Fot. Kazimierz Netka.
– W Muzeum Gdańska staramy się rozwijać badania nad bursztynem poprzez różnego rodzaju analizy. Tutaj funkcjonuje od pewnego czasu bardzo wyspecjalizowane laboratorium, które umożliwia między innymi badanie czy bursztyn jest prawdziwy, czy nie jest jakąś podróbką czy jakimś fałszywym obiektem. Ta bryłka, która została podarowana nam, została przebadana; potwierdziliśmy, że jest to bursztyn bałtycki; zostały wykonane różnego rodzaju prace analityczne. To wszystko poza tym aspektem promocyjnym służy do tego aby zobaczyć jak bursztyn, który jednak jest nietrwałym surowcem, będzie się zachowywał w warunkach promieniowania kosmicznego, w warunkach nieważkości i wtedy ta próbka, która wróci do nas z Kosmosu, pozwoli nam na określenie rzeczywiście w jakimś stopniu ekstremalne warunki wpływają na naszą kopalną żywicę.
Tak więc chciałbym podziękować darczyńcy, który przekazał nam tę bryłkę do naszych zbiorów, czyli panu Robertowi Pytlosowi:
Fot. Kazimierz Netka.
Panie Robercie, dziękujemy zawsze darczyńcom poprzez wręczenie Pakietu Darczyńcy umożliwiającemu bezpłatne wejście do muzeum. To rzeczywiście jest podkreślenie tego, że Muzeum Bursztynu tak naprawdę w dużym stopniu, w kilkudziesięciu procentach, jest to kolekcja, najbogatsza kolekcja w Polsce, ale powstała przede wszystkim dlatego że różne osoby, różne środowiska, różne organizacje – też pan Robert Pytlos jeszcze w przeszłości – bardzo się starali, pracowali, prowadzili różnego rodzaju starania żeby tę kolekcję powiększyć, po to, aby wypełnić wnętrze tego wspaniałego Muzeum. Dziękuje bardzo!
– Serdecznie dziękuję za zaproszenie. Każdy z nas, każdy w tym kraju ma w swoim domu chociaż kawałek bursztynu, więc ta wyprawa to jest tak, jakbyśmy trochę sami lecieli w Kosmos z tymi naszymi bursztynami – powiedziała Lidia Popiel – ambasadorka bursztynu:
Fot. Kazimierz Netka.
– Bursztyn jako symbol historii, tradycji, nowoczesności jest niezwykle wiążącą sprawą, symbolem tego, że jesteśmy wszyscy razem. To jest super ważne w naszym życiu i super ważne jak się czujemy na co dzień, czyli trzymajmy ten nasz bursztyn i pamiętajmy, ze jesteśmy po prostu jednością. Dziękuję państwu bardzo. Jestem absolutnie najdumniejszą ambasadorką czegokolwiek jeśli chodzi o bursztyn.
– Być może już wkrótce nie światowej, ale kosmicznej stolicy bursztynu – uzupełnił dr Andrzej Gierszewski, mówiąc o Gdańsku – Ale z okazji wylotu doktora Sławosza Uznańskiego został przygotowany także bogaty program atrakcji dla gdańszczanek i gdańszczan. O tym opowie pan Paweł Golak – dyrektor Hevelianum.
– Szanowni państwo, ja chciałem zaprosić – powiedział dyrektor Paweł Golak:
Fot. Kazimierz Netka.
– W Gdańsku, mieście Jana Heweliusza – zresztą jeśli popatrzycie na logo polskiej misji, zobaczycie tam też Tarczę Sobieskiego, którą jako pierwszą opisał Jan Heweliusz. Zapraszam właśnie do Hevelianum 29 maja na wspólne kibicowanie i oglądanie startu pana doktora Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego i z komentarzem naszych astronomek, które opowiedzą co się dzieje i jak to wygląda. Od 31 maja będzie dostępna również Kosmiczna Baza. Jedną z naszych wystaw dostosujemy tak, aby państwo mogli zobaczyć, jakim wyzwaniom w Kosmosie jest dieta, sen; doświadczyć trochę tego, jak na ISS – na międzynarodowej stacji kosmicznej – wygląda życie codzienne. I to już od 31 maja. Serdecznie zapraszam – zachęcał Paweł Golak – dyrektor Hevelianum.
Fot. Kazimierz Netka.
Oto dodatkowe wiadomości, które przekazali nam Marta Formella z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku i dr Andrzej Gierszewski – rzecznik prasowy Muzeum Gdańska:
Pierwszy bursztyn w kosmosie. Gdańsk łączy tradycję z nauką
29 maja 2025 roku na pokładzie misji IGNIS, w kierunku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, wyruszy fragment bursztynu bałtyckiego. Misji polskiego astronauty towarzyszyć będzie program atrakcji przygotowany przez Hevelianum. Po powrocie z kosmosu bryłka bursztynu z gdańskiego Sobieszewa zostanie poddana badaniom, a następnie trafi na wystawę stałą w Muzeum Bursztynu.
– Fragment bursztynu, który 29 maja poleci w kosmos wraz z dr. Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim, to doskonały sposób na promocję Gdańska jako światowej stolicy bursztynu. To też unikalna szansa na sprawdzenie, jak ten surowiec zachowa się w warunkach kosmicznych. Mam nadzieję, że bryłka wróci bezpiecznie na Ziemię i będzie mogła trafić na wystawę stałą wraz ze swoją drugą połówką, która już czeka w naszym muzeum – mówi Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Dziękuję panu marszałkowi Mieczysławowi Strukowi, który wpadł na pomysł, by nasz bałtycki bursztyn stał się częścią misji kosmicznej i zaproponował to Polskiej Agencji Kosmicznej. Dziękuję także mojemu pełnomocnikowi ds. bursztynu, Robertowi Pytlosowi, który najpierw odnalazł tę wyjątkową bryłkę na plaży w gdańskim Sobieszewie, a następnie przekazał ją do zbiorów Muzeum Bursztynu.
Bursztyn bałtycki, zwany „złotem Północy”, powstał około 40 milionów lat temu z żywicy drzew iglastych rosnących na terenach dzisiejszej Skandynawii. Już w epoce brązu bursztyn był cennym towarem handlowym – szlak bursztynowy łączył wybrzeża Bałtyku z basenem Morza Śródziemnego. W starożytnym Rzymie ceniono go wyżej niż złoto i używano jako amuletów, ozdób oraz środka leczniczego.
– Bursztyn towarzyszy nam od pokoleń – prawdopodobnie niemal każdy z nas ma w domu jego kawałek, dlatego symbolicznie wszyscy jesteśmy częścią tej kosmicznej wyprawy – mówi Lidia Popiel, ambasadorka bursztynu. – Bursztyn to nie tylko piękny surowiec – to symbol historii, tradycji i nowoczesności, który nas łączy i przypomina, że jesteśmy wspólnotą. To niezwykle ważne w dzisiejszym świecie. Cieszę się, że mogę być częścią tej inicjatywy – jako ambasadorka bursztynu jestem z tego ogromnie dumna.
Dwie połówki bursztynu zostaną przebadane i trafią na wystawę stałą
Naturalnie przejrzysta, jasnożółta bryłka bursztynu została znaleziona na plaży w Sobieszewie, a następnie przekazana do Muzeum Gdańska w celu badań wstępnych. W Muzeum Bursztynu bryłkę poddano analizie spektroskopowej, która potwierdziła jej autentyczność oraz określiła wiek na ok. 40 milionów lat.
Fot. Kazimierz Netka.
Następnie – co w przypadku przedmiotów wpisanych do rejestru muzealnego jest wyjątkowe – bryłkę podzielono na dwie części:
– większa (39 × 20 × 21 mm, 6,27 g) poleci w kosmos z polskim astronautą,
– mniejsza (20 × 21 × 37 mm, 4,27 g) pozostanie na Ziemi.
Po powrocie zostaną one porównane w celu sprawdzenia, czy w warunkach kosmicznych zaszły jakiekolwiek zmiany w strukturze materiału na skutek bezwładności lub promieniowania kosmicznego.
– Dziękuję wszystkim partnerom tego niezwykłego przedsięwzięcia za możliwość udziału w projekcie, który nie tylko promuje Gdańsk jako światową stolicę bursztynu, ale ma również wartość naukową – podkreśla Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – W naszym laboratorium bursztyn został szczegółowo przebadany i potwierdziliśmy, że to autentyczny bursztyn bałtycki. Wysłanie tej próbki w przestrzeń kosmiczną pozwoli nam sprawdzić, jak kopalna żywica reaguje na warunki promieniowania kosmicznego i nieważkości. To cenna wiedza dla przyszłych badań. Dziękuję darczyńcy, panu Robertowi Pytlosowi, który przekazał bursztyn do zbiorów Muzeum Bursztynu. To dzięki takim osobom możemy rozwijać naszą kolekcję – dziś największą w Polsce – i dzielić się nią z odwiedzającymi.
Data umieszczenia większej połówki bursztynu na wystawie stałej zostanie podana po jej powrocie do Gdańska.
Góra Gradowa. Strefa emocji i nauki. Atrakcje Hevelianum
Wylot drugiego polskiego astronauty, dr. Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, rozpoczynający 16-dniową misję, zaplanowany jest na 29 maja. Rakieta ma wystartować o godz. 19:03 czasu polskiego. Na tę okazję Hevelianum przygotowało liczne propozycje.
– Na logo polskiej misji kosmicznej znajduje się Tarcza Sobieskiego, którą jako pierwszy opisał Jan Heweliusz. Zapraszamy więc do Gdańska, miasta tego wybitnego astronoma, gdzie w Hevelianum wspólnie będziemy kibicować i oglądać start misji pana doktora Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego. Startowi rakiety, na żywo, towarzyszyć będzie komentarz naszych astronomek – mówi Paweł Golak, dyrektor Hevelianum. – Zapraszamy również do nowej atrakcji, „Kosmicznej Bazy”. Na jednej z wystaw zobaczymy, z jakimi wyzwaniami mierzą się astronauci w kosmosie: jak wygląda ich dieta, sen i codzienne życie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Kosmiczne atrakcje Hevelianum – odkrywaj, ucz się, baw się!
Strefa kibica – wspólny start w kosmos
Termin: 29 maja 2025, godz. 19:00
Miejsce: Hevelianum, Góra Gradowa
Wstęp: bezpłatny
Transmisja na żywo startu misji IGNIS z udziałem dr. Sławosza Uznańskiego. Komentarz zapewnią astronomki z Hevelianum: Bogna Pazderska i Magdalena Więcek-Olszewska. Dodatkowe atrakcje: gry, konkursy i strefa edukacyjna.
Quest room „Stacja kosmiczna – wejdź do gry”
Termin: od 29 maja 2025
Miejsce: Hevelianum, budynek Kosmiczny Lab
Wstęp: wymagana rezerwacja
Uczestnicy wcielają się w członków załogi ISS, rozwiązują zagadki i uczą się, jak wygląda życie w przestrzeni kosmicznej. Interaktywna rozrywka inspirowana realiami misji IGNIS.
VR: Spacer po Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
Termin: 29–31 maja 2025
Miejsce: Hevelianum, Strefa Nauki
Wstęp: w ramach biletu wstępu do Hevelianum
Wirtualna podróż po ISS z technologią VR. Uczestnicy zobaczą, jak wygląda życie i praca astronautów: sen, dieta, ćwiczenia i eksperymenty. Dodatkowa atrakcja: wirtualne obserwacje gwiazdozbioru Tarczy, odkrytego przez Jana Heweliusza – poinformowali Marta Formella z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku i dr Andrzej Gierszewski – rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.
Fot. Kazimierz Netka.
Wyjaśnijmy, co to jest cywilizacja, Cywilizacja Ekspatriantów, o której wspomnieliśmy. Cywilizacja to kultura ludzi, którzy na jakimś obszarze tworzą lepszy, wyższy poziom życia, zapewniają wysoki poziom rozwoju społeczeństw, mają wybitne sukcesy w kulturze materialnej i duchowej, w sztuce, wyróżniają się w opracowywaniu nowych technologii, charakteryzuje ich nowoczesność i duże efekty w wynalazczości. Cywilizacja to też ludzie sprawiający, że nastają coraz lepsze warunki egzystencji nie tyko człowieka, lecz również przyrody, czyli dzikiego świata flory i fauny.
W dziejach ludzkości istniały różne cywilizacje, np. Egipska, Azteków, Żydowska, Chińska, Bizantyjska, Łacińska, Arabska, a nad Zatoka Gdańską rozwija się do ponad 105 lat cywilizacja, tworzona przez ekspatriantów, czyli przez imigrantów, którzy na Pomorze Gdańskie i w Deltę Wisły przybyli dobrowolnie, albo z konieczności, bo musieli opuścić swe ziemie, swe małe ojczyzny.
Ekspatrianci, którzy przybyli nad Zatokę Gdańską i stworzyli nad jej brzegiem cywilizację, pochodzą głównie ze wschodu II Rzeczypospolitej, ze środka Polski oraz z południa. Te osoby oraz ich potomkowie czyli ta Cywilizacja Ekspatriantów doprowadziła na Pomorzu Gdańskim w ciągu nieco ponad 105 lat do niemal błyskawicznej poprawy losów mieszkańców (np. teren Kaszub został wyciągnięty z biedy, z zacofania, z nędzy; został po prostu przyłączony do świata, co odbywa się jeszcze teraz). Ta Cywilizacja Ekspatriantów doprowadziła do szybkiego rozwoju nauki, kultury, medycyny biznesu, edukacji Przejawem tych dokonań może być zbudowanie w ciągu kilku lat miasta i portu Gdynia, a także budowa kolei z Pucka do Helu i niesłychanie prędki rozwój turystyki na Półwyspie Helskim.
Ta Cywilizacja Ekspatriantów ma też olbrzymie zasługi w rewitalizacji wolności – w rozpoczęciu procesu przemian w sierpniu 1980 roku.
Teraz Cywilizacja Ekspatriantów sięga Kosmosu. Dowodem jest wspomniany już zegar pulsarowy sprzed 15 laty oraz wysyłka bursztynu na Międzynarodową Stację Kosmiczną ISS.
Kazimierz Netka
Proszę, czytaj również na portalu: Pulsarowy.pl