Fot. Kazimierz Netka.

Mówiono o najważniejszych problemach, propozycjach dla przyszłości województwa pomorskiego, a w zasadzie dla całego kraju i Unii Europejskiej

Wiosną i latem bieżącego roku zespoły eksperckie naukowców, biznesmenów i samorządowców (a w zasadzie w większości naukowcy z Politechniki Gdańskiej i przedstawiciele Pracodawców Pomorza) pracowały nad wyłonieniem najważniejszych spraw do załatwienia w województwie pomorskim. Efektem jest opracowanie pod tytułem: „Wyzwania rozwojowe województwa pomorskiego“, które przekazano do rządu, formułując też prośby o wsparcia ze strony budżetu centralnego, ministerstw, funduszy unijnych. Sformułowano 7 takich wyzwań.

Fot. Kazimierz Netka.

12 grudnia 2024 roku, w Politechnice Gdańskiej w Centrum Kompetencji STOS zorganizowano spotkanie z wiceministrem cyfryzacji Dariuszem Standerskim:

Fot. Kazimierz Netka.

Rozmawiano na temat realizacji czwartego wyzwania, czyli m.in. kupna komputera kwantowego dla Politechniki Gdańskiej i utworzenia Pomorskiego Centrum Kompetencji Kwantowych i Sztucznej Inteligencji (AI).

Pomorze i Gdańsk (stolica nie tylko województwa pomorskiego ale i stolica Żuław) od zawsze były centralnymi punktami szlaków komunikacyjnych i transportowych w Polsce. Od czasów Cesarstwa Rzymskiego, gdy kupcy z południa Europy przybywali w Deltę Wisły, nad Zatokę Gdańska, po bursztyn. Obecnie Trójmiasto pełni kluczową rolę jako hub logistyczny dla całego kraju.

W obliczu wyzwań geopolitycznych i rosnącego zagrożenia konfliktem ze wschodu, znaczenie tej funkcji nabiera dodatkowego wymiaru. Jesteśmy również świadkami zmiany geografii energetycznej kraju. Pomorze ma szansę stać się liderem zielonej transformacji energetycznej i źródłem czystej energii dla polskiej gospodarki – napisano w uzasadnieniu do opracowania „Wyzwania rozwojowe województwa pomorskiego“. Oto ciąg dalszy:

Na ilustracji: przybliżony zasięg Żuław – Delty Wisły (czerwona linia, opr. K.N.). Źródło mapy podstawowej: PPWK. Delta Wisły to najbogatszy i najbardziej wrażliwy fragment Polski.

Aby w pełni wykorzystać te wyzwania, szanse, możliwości, potencjał województwa pomorskiego z Elblągiem włącznie, musimy zapewnić atrakcyjność regionu dla mieszkańców, w tym utalentowanych osób, inwestorów. Kluczowym elementem tej atrakcyjności są wysokiej jakości funkcje metropolitalne, co wymaga m.in. inwestycji w kulturę i naukę.

W ostatnich latach Pomorze zostało dotknięte negatywnymi decyzjami centralnymi, czego jaskrawym przykładem była utrata podmiotowości i parcelacja aktywów Grupy Lotos. Na szczeblu rządowym brakowało nam partnera do dyskusji o kluczowych wyzwaniach i inwestycjach o znaczeniu wykraczającym poza poziom lokalny. Przykładami takich inwestycji są budowa pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej oraz wsparcie infrastruktury portowej pod kątem morskiej energetyki odnawialnej. Dziś stoimy przed niepowtarzalną szansą aby to zmienić. Potrzebujemy konsensusu i współpracy pomiędzy poziomem regionalnym i centralnym.

Dlatego, zostały sprecyzowane najważniejsze kierunki – wyzwania rozwojowe województwa pomorskiego. Powstały one w toku spotkań, konferencji reprezentantów świata nauki, biznesu, kultury. W wyniku rożnych konsultacji i wyboru najważniejszych celów rozwojowych województwa pomorskiego przez zespół przedstawicieli nauki, gospodarki oraz ekspertów branżowych, pod patronatem Marszałka Województwa Pomorskiego i Wojewody Pomorskiej, powstał specjalny dokument pt. „Wyzwania rozwojowe województwa pomorskiego“, zawierający sprecyzowane kierunki rozwoju regionu nad Zatoka Gdańską Dokument ów hasłowo definiuje wyzwania rozwojowe, wskazując te problemy, które wymagają wsparcia decyzyjnego lub finansowego władz centralnych.

Źródło ilustracji: Pracodawcy Pomorza.

Dyskusje precyzujące sposoby dochodzenia do urzeczywistnienia wskazanych w „Wyzwaniach“ kierunkach rozwoju, odbywają się teraz w ramach grup roboczych – powołanych przez Senat Politechniki Gdańskiej Zespołów Doradców Gospodarczych przy Rektorze Politechniki Gdańskiej. W czwartek, 12 grudnia 2024 roku, w Politechnice Gdańskiej, w  w Centrum STOS PG, zorganizowano czwartą debatę ekspercką z udziałem  wiceministra cyfryzacji dr. Dariusza Standerskiego. Celem tego spotkania było omówienie możliwości stworzenia Pomorskiego Centrum Kompetencji Kwantowych i Sztucznej Inteligencji (AI).

Oto uzasadnienie powołania takiego Centrum:

Wyzwaniem współczesności jest budowanie kompetencji na światowym poziomie w obszarze, który zdecyduje o pozycji konkurencyjnej i technologicznej krajów w najbliższej przyszłości – AI oraz technologii kwantowych. Pomorskie ma atuty, aby zająć rozpoznawalne miejsce w tym wyścigu. Oto owe atuty: Centrum Kompetencji STOS Politechniki Gdańskiej z superkomputerem Kraken; Międzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych Uniwersytetu Gdańskiego; renomowane naukowe zespoły badawcze specjalizujące się w AI i jej zastosowaniach (PG, UG, GUMed); liczne ośrodki R&D kluczowych korporacji międzynarodowych (np. Intel, Amazon); największy w Polsce klaster ICT utworzony z funduszy regionalnych i inwestujący znaczące środki w infrastrukturę badawczą.

Czego oczekujemy od rządu? Potrzebne jest następujące wsparcie decyzyjne władz centralnych:

1. Zapewnienie finansowania ze środków KPO lub budżetowych zakupu komputera kwantowego uzupełniającego moce badawcze komputera Kraken i pracującego jako infrastruktura badawcza Uczelni Fahrenheita orz innych zainteresowanych uczelni pomorskich.

2. Powołanie Pomorskiego Funduszu Inwestycyjnego Nowych Technologii stymulującego i inwestującego w badania i rozwój technologii opartych o AI oraz o technologie kwantowe.

3. Opracowanie i wdrożenie przez Ministerstwo Cyfryzacji ram regulacyjnych stymulujących inwestycje w rozwiązania AI, oparte o wykorzystywanie danych publicznych.

Czy rząd jest w stanie spełnić te życzenia? Podczas spotkania 12 grudnia w CK STOS Politechniki Gdańskiej panu ministrowi przedstawiono zakres i zaawansowanie rozwoju technologii cyfrowych w Gdańsku. Przysłuchiwaliśmy się wykładom i wypowiedziom. Oto, co zanotowaliśmy:

Fot. Kazimierz Netka.

– Chciałbym przede wszystkim dzisiaj powitać pana ministra Dariusza Standerskiego – sekretarza stanu w Ministerstwie Cyfryzacji, pana dyrektora Jarosława Sarnę, który w Ministerstwie Cyfryzacji zajmuje się kontaktami z samorządami i uczelniami. Witam gospodarzy naszej uczelni Politechniki Gdańskiej, pana rektora profesora Krzysztofa Wilde, pana prorektora profesora Dariusza Mikielewicza, panią profesor Justynę Kucińską-Lipkę – prorektor do spraw rozwoju Politechniki Gdańskiej, kanclerza Politechniki Gdańskiej, pana Mariusza Milera – mówił inaugurując spotkanie dr Zbigniew Canowiecki – prezydent Pracodawców Pomorza, przewodniczący Konwentu Gospodarczego przy Związku Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita, przewodniczący Zespołu Doradców Gospodarczych przy Rektorze Politechniki Gdańskiej:

Fot. Kazimierz Netka.

Oto ciąg dalszy wypowiedzi:

– Dzisiaj spotykamy się w gronie doradców gospodarczych pana rektora, Jak wiemy, w wyniku prac takich dużych paneli, w ramach „złotego trójkąta“, składającego się z przedstawicieli władzy czyli samorządów i władzy państwowej, władz naukowych, naukowców oraz przedstawicieli świata gospodarczego, wypracowaliśmy w miesiącach maj – lipiec bieżącego roku, siedem głównych wyzwań rozwojowych dla województwa pomorskiego.

Dla przypomnienia podam, że to były 4 gospodarcze i 3 pozagospodarcze. Jeśli chodzi o wyzwania rozwojowe gospodarcze to oczywiście przede wszystkim jest hub energetyczny i transformacja naszej gospodarki w kierunku zielonej energetyki, następnie hub związany z logistyką czyli nasze porty, następnie nasze stocznie i produkcja na potrzeby offshoru oraz temat naprawdę przyszłości: nowe technologie, technologia kwantowa, sztuczna inteligencja. I tu jest grupa robocza, która została powołana w ramach Zespołu Doradców przy Rektorze Politechniki Gdańskiej, która zajmuje się tym tematem. Przypomnę, że to Senat Politechniki Gdańskiej powołał Zespół Doradców Gospodarczych, kiedy opublikowaliśmy te wyzwania rozwojowe i skierowaliśmy je do premiera Rzeczypospolitej Polskiej.

W wyniku zainteresowania strony rządowej tymi wyzwaniami rozwojowymi, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, pan minister Grabiec zwrócił się do wszystkich ministrów resortowych, żeby zainteresowali się tymi wyzwaniami rozwojowymi, które wskazaliśmy i poprosił by wszyscy ministrowie odpowiedzieli nam na te wyzwania, wskazali możliwości realizacji tych oczekiwań ze strony naszego rządu. W wyniku tych pism pana ministra Grabca w odpowiedzi otrzymaliśmy pisma praktycznie ze wszystkich resortów z kopią do premiera Tuska, w których to ministrowie wskazali możliwości i płaszczyzny współpracy związanej z realizacją tych wyzwań rozwojowych.

Fot. Kazimierz Netka.

Ponieważ zespoły robocze w ramach tego głównego zespołu doradców uznały, że wiele tematów, które poruszyli ministrowie w swoich pismach wymaga doszczegółowienia, rozmów face to face, zwróciliśmy się do ministrów, żeby poszczególny minister odpowiedzialny za ten fragment działalności merytorycznej w rządzie, spotkał się z nami w murach Politechniki Gdańskiej.

Oczywiście, rozpoczęliśmy już; mieliśmy spotkanie z ministrem klimatu i ochrony środowiska, dzisiaj jest pan minister Dariusz Standerski – pan wiceminister cyfryzacji. Następne dwa spotkania są już zaplanowane na styczeń – poinformował dr Zbigniew Canowiecki, zapowiadając też, że dzisiaj wykład wstępny wygłosi pan rektor Krzysztof Wilde i przedstawi możliwości realizacji Centrum Kompetencji Kwantowych i Sztucznej Inteligencji.

– Panie ministrze, panie dyrektorze, dostojni goście! Z wielkim zdziwieniem patrzę na salę i nie mogę wyjść z podziwu, że tak wielu prezesów tak zacnych firm znalazło czas, żeby tu przyjść. Podejrzewam, że nie przyszliście tu dla mnie, ale cieszę się, że jesteście. Tak że panie ministrze, myślę, że to jest jednak uhonorowanie tego momentu, w którym staramy się dużo naszych próśb i aktywności panu przekazać i pokazać. Liczymy na wsparcie – mówił Jego Magnificencja prof. Krzysztof Wilde – rektor Politechniki Gdańskiej, członek korespondent Polskiej Akademii Nauk, bogato ilustrując swój wykład:

Fot. Kazimierz Netka.

Oto ciąg dalszy wykładu:

Jeżeli chodzi o to centrum – to się nazywa centrum, zwracam jednak uwagę, że ma charakter wirtualny. Nie jest naszym celem budowanie kolejnej instytucji, raczej chcemy zjednoczyć ludzi wokół tych zagadnień.

To co już panu ministrowi w rozmowie przed spotkaniem próbowałem przekazać, to właściwie my na komputer kwantowy jesteśmy gotowi dzisiaj – zaakcentował pan rektor.

Gdyby się udało ten harmonogram zrealizować trochę wcześniej, to tu i teraz w tym momencie moglibyśmy go wstawić, a jest to Smart Transdisciplinary KnOwledge Services (STOS) z unijnych pieniędzy przede wszystkim zbudowany. Ponad 50 procent zostało znalezione w unijnych pieniądzach. Jest tu bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa. Przyznam się, że teraz ja trochę pochwalę uczelnię. Jesteśmy jednym z najbardziej prestiżowych uniwersytetów europejskich.

Fot. Kazimierz Netka.

Ten obiekt, w którym jesteśmy, te komputery – mam nadzieję, że pan minister będzie miał okazję zwiedzić – znajdują się w żelbetowym bunkrze wewnątrz skarpy, czyli tak naprawdę jesteśmy kompletnie odizolowani od zewnętrznych wpływów. Poszliśmy na inne rozwiązanie; nie mamy jednej dużej hali, tylko mamy moduły, takie komory, które wypełniamy kolejnymi systemami obliczeniowymi. Dwie z nich są wolne, Jedna dedykowana pod komputery kwantowe. Tak jak mówię: czeka, czeka i nie może się doczekać.

Nasz główny komputer w TASKu: High Performace Computing – 14 petaflopsów – jako anegdotka: był przez tydzień albo dwa w setce najszybszych komputerów świata, teraz 150. któryś. Niestety, małe miasta w Chinach potrafią tych komputerów zrobić dużo i trudno utrzymać się w pierwszej setce. Jesteśmy w 500. najszybszych komputerów, ale już nie w tej przysłowiowej setce.

Tu jest zdjęcie takiej komory – ta akurat jest pełna. Ale tak jak mówię, mamy dwie wolne, czyli specjalny bunkier – mamy klatkę Faradaya, która uniemożliwia jakiekolwiek zakłócenia elektromagnetyczne. No i pełna izolacja energetyczna – też nowe rozwiązanie; jesteśmy na prądzie stałym w tych podstawowych miejscach.

Jeśli chodzi o poziom zabezpieczeń to naprawdę jako rektor patrzyłem i płakałem jak dużo kosztuje cała infrastruktura, a nie wybudowanie – beton kosztował kilka procent tego, co kosztują systemy podtrzymania.

Dedykowane zaawansowanie obliczeń AI, ale to, co chciałbym powiedzieć, że razem z OPI -Ośrodkiem Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytutem Badawczym, żeśmy około pół roku temu oddali do użytku Qurę – jest to na polskim modelu językowym model sztucznej inteligencji. Komercjalizacyjne dyskusje trwają, natomiast nie mogą one znaleźć finału. Głównym sporem jest jak te ćwiczenia i rzeczy robić pod to, żeby to było rzeczywiście dostępne dla firm, ale to jest inna historia.

Chcę powiedzieć, że jako TASK – czyli Trójmiejska Akademicka Sieć Komputerowa – mamy systemy mniejsze i dalsze przesyłania informacji. Te grube, najgrubsze to jest 10 GB przesyły. Gdańsk, Sopot, Gdynia. My tym zarządzamy tak jak to jest w tych dużych komputerach i tutaj mówię: mamy 10-gigabitowe wyjście na Toruń Poznań, Białystok do Cyfronetu także pośrednio przez Warszawę. Tak że jesteśmy tutaj bardzo dobrze spięci jeśli chodzi o szerzenie wszelakich usług.

Mówię o tym co było wcześniej, też nie chcę mówić że naj. Bo każdy mówi: najlepszy, największy i tak dalej, nie zawsze to jest prawdą, natomiast mamy po lewej stronie na slajdzie Most Wiedzy.

To był projekt rzędu parudziesięciu milionów złotych na zintegrowanie wszystkich danych, jakie posiadamy w uczelni i w licznych naszych osobach, którzy z nami współpracują, czyli u partnerów różnego rodzaju.

Drugim projektem jest Most Danych i tu chcę powiedzieć, że ten system poszedł dalej, bo to jest do gromadzenia, przechowywania danych.

Jedna z takich usług, które mamy, to jest usługa mikroskopu wirtualnego. Jakakolwiek osoba, która się zaloguje na całym świecie może sobie wziąć te wyniki wirtualne, które ma – oczywiście chodzi głównie o onkologię – powiększyć do niewyobrażalnych rozmiarów, analizując te dane, będąc w dowolnym miejscu na świecie. Takie usługi dla Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego mamy gotowe. Tam był cały szereg, pakiet tego typu rozwiązań, więc gdzieś sposób, jak te dane przetwarzać, obrabiać, używać sztucznej inteligencji do wspierania, mamy.

No i projekt, którym chce się tutaj pochwalić: on jest również projektem szerokim – liderem jest Politechnika, ale tutaj nasi partnerzy i z Pomorza i spoza Pomorza są włączeni. On się nazywa CAISE, ale tu chcę powiedzieć, te 55 milionów na ten projekt, jest z nami pan rektor Krawczyk – to jest wyjątkowo nie sukces rektora. Ten sukces jest sukcesem pana profesora Henryka Krawczyka, któremu udało się ten projekt znaleźć, przekonać do niego – to jest 55 milionów na zrobienie, na aplikację sztucznej inteligencji dla szeroko pojętego otoczenia, biznesu, sektora publicznego

i tak w skrócie tylko pokazując to ta platforma CAISE, która tak naprawdę będzie szeregiem modeli sztucznej inteligencji, pozycjonowania i zestawiania danych oraz mocy obliczeniowych, gdzie ci różni użytkownicy będą mogli swoje rzeczy pod swoje potrzeby zrobić, a większość tych usług będzie darmowa, a usługi bardziej zaawansowane będą płatne – taki jest mniej więcej profil tego. Wyjściowym, tym, który był traktowany jako podstawowy klient, były samorządy. To samorządy wyszły z tym: „pomóżcie nam w naszych procesach i prawnych, i administracyjnych i innych zrobić aplikacje, które usprawnią nasze funkcjonowanie. Tak że to było wyjście. Nie jest to z pieniędzy rządowych lecz z KPO pozyskanych w formule projektu, co nie było takie łatwe.

Najsilniejszym zespołem z teoretycznego podchodzenia do spraw komputerów kwantowych, jest zespół z Uniwersytetu Gdańskiego, panowie Horodeccy – mamy przedstawiciela tego zespołu – panie profesorze, dziękuję za obecność – i generalnie tak silnego zespołu blisko nas, zajmującego się teoretyką kwantową nie ma w całej Polsce, Tak że oprócz tych czysto taktycznych rzeczy, że trzeba zabezpieczyć funkcjonowanie komputera, to mamy bardzo silny, intelektualny skład przede wszystkim na Uniwersytecie Gdańskim, także u nas.

No i co ministrowi próbowałem powiedzieć: z firmą chińską która buduje komputery kwantowe, nie chcemy być tylko kupującym, Marzy nam się, żeby w paru miejscach, parę elementów, parę wtyczek zrobić z nimi wspólnie, pozyskując powoli kompetencje. Tak że naszym celem jest trochę jak Koreańczycy z Amerykanami – „podebranie“ im tych kompetencji, oczywiście w legalny sposób, po to, żeby można je było potem używać na potrzeby nasze, regionu biznesu i tak dalej.

Przechodząc do naszych marzeń, to jest wirtualny instytut, razem pracujący, wykorzystujący sztuczną inteligencję i teorie kwantowe. Szeroko pojęty – to nie jest tylko Politechnika, nie tylko Uniwersytet Gdański ale w paru miejscach chcemy funkcjonować. No i ten komputer kwantowy ma być tym miejscem, w którym możemy być cały czas partnerami dla Zachodu, znający te elementy funkcjonowania. Ja wiem, że są różne opinie dotyczące tego, czy komputer kwantowy działa czy nie działa. Na dzień dzisiejszy wszyscy mówią, że może działa, bo on nie liczy jeden plus jeden równa się dwa, tylko dwa plus dwa może jest cztery. To jest w probabistycznych stanach a nie w precyzyjnym liczeniu, ale posiadając ten superkomputer, który już mamy, posiadając komputer kwantowy, tę pracę uczenia się jak to najlepiej wykorzystać, jesteśmy w stanie zrobić.

Do końca grudnia składamy wniosek na Mapę drogową infrastruktury badawczej. To konsorcjum składa się z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, z Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, z Akademii Marynarki Wojennej, a tym elementem przewodnim jest cyfryzacja zasad funkcjonowania aspektów medycznych.

Jednym z podstawowych zadań jest spersonalizowane na potrzeby medycyny cyfrowej, potrzeby obronności, podstaw bezpieczeństwa czyli prowadzenie żołnierza od samego początku, razem z jego cyfrowymi informacjami o predyspozycjach, o decyzjach jak wkomponować go w skład sił zbrojnych. Następnie telemonitoring, telemedycyna z podstawowymi parametrami żołnierza. Jeżeli to jest potrzebne, to prawdziwa cyfrowa medycyna, w której możemy mieć wszystkie dane, z wszystkich tomografów itd., zintegrowane w jednym miejscu – czyli taki system obsługi, opieki nad żołnierzem. Emanacją tej ścieżki jest predykcja chorób cywilizacyjnych, ponieważ Unia Europejska od 2026 lub od 2027 roku zrobi przymus udostępnienia części cyfrowych zasobów w sposób usystematyzowany na rzecz populacyjnych badań całych narodów, regionów, a nie miast itd. To jest ten kierunek naukowego podejścia, ale podstawa tutaj: jest dobrze zdefiniowany system oraz w tym systemie obliczeniowe moce, które pozwolą nam działać.

Tu chcę pochwalić Uniwersytet Gdański: mają bardzo silny system kryptografii kwantowej, nawet tam spin up – spółka powstała, która tego typu usługi świadczy.

szystkie komputery są w pewnym sensie przewidywalne. Natomiast komputer kwantowy nie jest, więc ja rozumiem, że ta kryptografia kwantowa daje stuprocentową pewność, że jej złamanie jest niezmiernie trudne, podczas gdy wszystkie generatory liczb losowych robione na regularnych komputerach, zawsze mają swoją powtarzalność i nie są w rzeczywistości w pełni losowe.

W tym projekcie – to jest jego element – głównie to jest medycyna i obronność, ale po dyskusjach z paroma partnerami mówią, żeby włączyć też elementy energetyki, tak że zrobiło się trochę bogato. Podkreślam, że obronność i medycyna to były te dwa podstawowe nurty, nad którymi żeśmy już pracowali.

No i tutaj schemat: widać od razu, że mechanik to robił, czyli w pewnym sensie ja, a więc są koła zębate, które się kręcę, to jest Archimedesa śruba, która jest tym zbiorem danych, tu nie ma przypadków. Śruba się kręci, wprowadza dane w te miejsca, te dwa elementy działają i produkują na zewnątrz usługi. Mam nadzieję, że to jest wyrazisty program. Tutaj nasz cel. Podstawową rzeczą to są usługi na rzecz otoczenia społeczno – gospodarczego. To jest nasz podstawowy cel. Tym celem, gdzieś tam ukrytym, to jest praca na rzecz rozwoju Pomorza. Bardzo wierzymy, że w tej energetyce i w paru rzeczach, taki ośrodek, posiadający takie możliwości będzie wsparciem dla rozwoju gospodarczego, przyciągnie coraz więcej talentów, będziemy mogli się szybciej rozwijać no i gdzieś tam w tym ostatnim miejscu jest konsorcjum osób wspólnie pracujących. Chcielibyśmy mieć taką maszynę, na której możemy, mam nadzieję, uzyskać przewagę konkurencyjną.

I ostatni slajd: budowa pierwszego takiego plasterka, w niego wierzymy, czyli to jest tradycyjny i kwantowy, z kartami graficznymi do sztucznej inteligencji GPO: rozwój medycyny cyfrowej z zastosowaniem na pierwszym miejscu do spraw militarnych; dedykowane usługi dotyczące energetyki, transportu, spedycji; cyberbezpieczeństwo, kryptografia kwantowa.

– Panie ministrze, oto zarys naszych możliwości. Cieszymy się, że możemy mieć tak zacnych gości, no i liczymy na bogate, duże dotacje – powiedział na zakończenie swego wykładu Jego Magnificencja prof. Krzysztof Wilde – rektor Politechniki Gdańskiej, członek korespondent Polskiej Akademii Nauk.

– Mam wrażenie od momentu, kiedy Pracodawcy Pomorza, wspólnie z Politechniką Gdańską podjęli się tego dzieła wyłonienia takich najważniejszych wyzwań rozwojowych dla Pomorza, że działamy trochę w takim uniesieniu, bo jestem przekonanym że robimy coś niezwykłego dla naszego regionu, coś co gdyby się spełniło, da – przepraszam, takiego kopa naszemu regionowi. Jestem z tego szczególnie dumny, i myślę, że z panem rektorem zawsze nie mamy tego pełnego zadowolenia. Jeszcze chcemy coś więcej, jeszcze szybciej, a dzisiaj przed tym spotkaniem rektor Wilde opowiadał panu ministrowi jakie to jest olbrzymie centrum, jaki ciąg technologiczny, już informatyczny, został zbudowany i jak rektor Wilde plastycznie opowiadał ministrowi, że już są odpowiednie pomieszczenia, komory, gdzie są przyłącza: tylko wstawić komputer kwantowy. To ja myślę: minister nie ma prawa się oprzeć takim argumentom – powiedział dr Zbigniew Canowiecki – prezydent Pracodawców Pomorza, przewodniczący Konwentu Gospodarczego przy Związku Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita, przewodniczący Zespołu Doradców Gospodarczych przy Rektorze Politechniki Gdańskiej. I dodał:

Działajmy dla kraju i Pomorza. To jest chyba wyzwanie naszego życia i nasza misja. – Proszę państwa, możemy zbudować takie piękne centrum komputerowe technologii kwantowych, sztucznej inteligencji – tak jak powiedział pan minister bardzo słusznie w naszej wstępnej rozmowie; musimy w Polsce sieciować musimy mieć odbiorców, musimy wiedzieć dla kogo to robimy. I taką próbę odpowiedzi przed wystąpieniem pana ministra przedstawi przewodniczący grupy roboczej, zajmującej się sztuczną inteligencją i technikami właśnie kwantowymi, Bardzo zapraszam Jakuba Kaszubę który opowie o zapotrzebowaniu środowiska gospodarczego i samorządowego na usługi nowopowstającego tego centrum.

– Szanowni państwo, pan rektor dobrze zrobił nam wstęp do tego, jak możemy wykorzystywać komputer kwantowy w połączeniu z superkomputerem, z Centrum Komputerowym STOS. Ja natomiast chciałbym, żebyśmy na chwilę wznieśli si ponad Pomorze, ponad Polsk i zastanowili się jak możemy konkurować i jakie możemy znaleźć miejsce na świecie w tym globalnym wyścigu zbrojeń technologicznych – powiedział Jakub Kaszuba – przewodniczący Grupy Roboczej Zespołu Doradców Gospodarczych przy Rektorze Politechniki Gdańskiej, wiceprezes zarządu Pracodawców Pomorza, ilustrując swój wykład:

Fot. Kazimierz Netka.

– Czy my mamy szanse na to, żeby inwestować tak dużo jak Chiny czy Stany Zjednoczone w nowoczesne technologie. Niestety, odpowiedź nie za bardzo napawa nas optymizmem, bo nie możemy tego zrobić. Musimy się skupić. Na to, żebyśmy mogli generować technologie, które są innowacyjne w skali świata, potrzebujemy przyjąć taką strategię koncentracji po to, żeby te inwestycje dały jak najlepszą stopę zwrotu.

Tutaj dzisiaj padło już bardzo wiele słów o ekosystemie współpracy. Jesteśmy w tak złożonym świecie, w tak dynamicznym świecie, że bez efektywnego systemu współpracy w ramach tak zwanego złotego trójkąta nie możemy mówić o tym, żebyśmy mogli budować nowoczesne technologie.

I to, czy ten złoty trójkąt działa, to niech każdy z nas sobie odpowie, rozglądając się dookoła na tej sali: widzimy prezesów firm, widzimy najwyższe władze uczelni, widzimy pana ministra. To jest to miejsce, gdzie budujemy zaufanie, gdzie budujemy dialog, gdzie rozmawiamy o rozwiązywaniach naszych takich bolączek – ja będę akurat tutaj mówił o tych bolączkach gospodarczych.

Mając mandat od pana rektora, stworzyliśmy Zespół Doradców Gospodarczych, który zadał sobie podstawowe pytanie: jeżeli mamy wybrać te nisze, jeżeli Centrum Komputerowe STOS ma również dysponować komputerem kwantowym to jak my jesteśmy w stanie zwojować świat.

Są trzy takie obszary, które według nas, powinny być punktem skupienia, powinny być tym, do czego powinno służyć Centrum Komputerowe STOS wyposażone w komputery kwantowe. Pan rektor mówił o medycynie. Ja tylko dodam kilka szczegółów. Natomiast naszym punktem skupienia – według Zespołu Doradców – jest szeroko pojęta energetyka i jej problemy, w tym również problemy związane z cyberbezpieczeństwem. Opublikowana niedawno strategia cyfryzacji państwa bardzo mocno kładzie nacisk na cyberbezpieczeństwo i tym punktem zajmę się jako ostatnim.

Jeśli chodzi o medycynę to proces opracowywania leków jest procesem, jest trudnym, drogim procesem, o bardzo dużym ryzyku porażki. Jeżeli moglibyśmy część badań zasymulować, jeżeli moglibyśmy zbudować złożone modele, które zawierają w sobie nie 5 nie 10, a setki zmiennych albo jeszcze więcej, jeżeli moglibyśmy dodać tam wiele ograniczeń i zaprząc do tego hybrydę w postaci komputera kwantowego i superkomputera, to jest szansa, że przyśpieszymy proces opracowywania nowych leków, że będziemy mogli symulować oddziaływanie tych nowych leków na duże białka, że będziemy mogli zająć się tworzeniem biobanków. I tutaj w porównaniu do tego obszaru energetycznego, czujemy, że wykorzystanie technologii kwantowej w medycynie jest jeszcze na wczesnym etapie rozwoju. Politechnika Gdańska już wielokrotnie udowodniła, że jest w stanie opracowywać innowacyjne rozwiązania właśnie dla sektora farmaceutycznego czy chemicznego, a niedaleka lokalizacja jednej z największych firm farmaceutycznych Polski, czyli Polpharmy z jej Oddziałem R&D czyli Polpharma Biologics, która jest tutaj zlokalizowana kilometr, dwa stąd, daje szansę na to, że możemy współpracować właśnie po to, żeby rozwiązywać problemy tej nowoczesnej farmacji.

Jeśli chodzi o energetykę, to tych obszarów, gdzie możemy zastosować hybrydę komputera kwantowego i superkomputera ,jest bardzo dużo. Skupię się na trzech najważniejszych. Po pierwsze, chcielibyśmy stworzyć cyfrowe odwzorowanie infrastruktury tej fizycznej, systemów elektroenergetycznych. Chcielibyśmy to zrobić po to, żeby można było bardzo szybko wykrywać niebezpieczne zjawiska w infrastrukturze elektroenergetycznej. To nam też da możliwość przeprowadzania różnych symulacji: gdzie mogą się pojawić awarie, jakie te awarie mogą wystąpić i opracowywać czy symulować poszczególne scenariusze jak najszybciej, jak najefektywniej te awarie zminimalizować i zwiększyć dostępność sieci elektroenergetycznej. Po drugie, możemy zająć się tematem inwestycji czy rozbudowy systemu elektroenergetycznego, szczególnie mam tutaj na myśli rozbudowę o te niestabilne źródła energii, jakimi są odnawialne źródła energii, możemy zarządzać infrastrukturą elektroenergetyczną w czasie rzeczywistym i minimalizować straty przesyłowe. Trzecim obszarem bardzo ważnym dla energetyki, czy ważnym z uwagi na to, że system elektroenergetyczny staje się coraz bardziej złożony, coraz bardziej dynamiczny, jest związany z rozbudową systemu energetycznego o odnawialne źródła energii i z niestabilnością tych źródeł.

Jeżeli mielibyśmy komputer kwantowy w połączeniu z superkomputerem, moglibyśmy opracowywać bardziej złożone modele, które by brały pod uwagę to, jak pogoda wpływa na generację energii elektrycznej i zestawiać z dynamicznie zmieniającym się zapotrzebowaniem na energię elektryczną. To co jest wyjątkowe akurat na Pomorzu, to jest to, co posiada Grupa Energa. Grupa Energa posiada bardzo wysoki stopień cyfryzacji infrastruktury pomiarowej, czyli inteligentne liczniki. Inni to nazywają smart gridem i to jest baza, to jest to, o czym mówił pan rektor, to jest ta śruba Archimedesa, która jest w stanie zasilić odpowiednio Centrum Komputerowe STOS w dane, które będą podstawą do tego, żeby skorzystać z hybrydy technologii kwantowych i tradycyjnych metod obliczeniowych.

Trzeci bardzo ważny punkt, to jest cyberbezpieczeństwo. Cyberbezpieczeństwo również w energetyce – bo to jest coś co już dzisiaj stanowi dla nas duże zagrożenie – wystarczy spojrzeć na to co się dzieje w Ukrainie, jak dzisiaj Rosja prowadzi ataki. Jednym z głównych celów jest infrastruktura krytyczna, infrastruktura energetyczna. I to są zarówno ataki zbrojne jak i ataki cyfrowe. Jeżeli mielibyśmy komputer kwantowy w CK STOS, to moglibyśmy prowadzić analizy, które by nam mówiły, gdzie te ataki mogą się pojawić, moglibyśmy wychwytywać anomalia i tworzyć modele predykcyjne, które spowodują, że będziemy wiedzieli gdzie te ataki mogą się wydarzyć i jak ten atak czy poszczególne ataki wpłyną na zachowanie się całej sieci, To nie jest problem tylko Grupy Energa. To jest problem całego systemu elektroenergetycznego. Wiemy również z PSE, czyli z Polskich Sieci Elekroenergetycznych, które zarządzają całą infrastrukturą przesyłową, że ten temat jak atak na część infrastruktury krytycznej wpłynie na całą infrastrukturę, jest coraz wyżej w naszych priorytetach. Kryptografia – tutaj pan rektor już wspomniał, że mamy ogromne możliwości, tutaj właśnie na Pomorzu, w tym żeby komputer kwantowy wykorzystać w dwóch celach: po pierwsze, żeby jednak coś rozumieć – żeby wiedzieć jak komputer kwantowy może złamać te klucze, w szczególności te, które są obecnie wykorzystywane, a po drugie, testować rozwiązania, które tutaj byśmy wymyślali w CK STOS pod kątem bezpieczeństwa przesyłania danych.

Komputer kwantowy w Centrum Komputerowym STOS powinien nam umożliwić wykorzystanie tego co najlepsze z technologii kwantowych i tradycyjnych metod obliczeniowych, powinien dać nam, tak jak tutaj pan Canowiecki, prezydent Pracodawców powiedział: takiego kopa, żebyśmy mogli przyśpieszyć opracowywanie tych innowacji technologicznych, ale innowacji w skali świata, a nie w skali Pomorza czy Polski, a w skali świata. Dodatkowo umożliwi nam rozwiązywanie już istniejących takich złożonych problemów. Co bardzo ważne, to idealnie ta idea wpisuje się w strategię cyfryzacji naszego państwa, która bodajże miesiąc temu została upubliczniona, została poddana konsultacjom społecznym I tutaj mówimy szczególnie w naszym przypadku o cyberbezpieczeństwie i cyberbezpieczeństwie w sektorze energetycznym – zakończył Jakub Kaszuba – przewodniczący Grupy Roboczej Zespołu Doradców Gospodarczych przy Rektorze Politechniki Gdańskiej, wiceprezes zarządu Pracodawców Pomorza.

– Żeby to nie były puste słowa i takie deklaracje, to chcę powiedzieć, że są firmy i to bardzo duże, które czekają na ten komputer kwantowy – powiedział dr Zbigniew Canowiecki. – Dzisiaj po tym spotkaniu, w obecności pana ministra, odbędzie się podpisanie umowy pomiędzy Grupą Energa a Politechniką Gdańską. Grupa Energa jest zainteresowana i już dzisiaj tą umową chce zabukować sobie miejsce na tym komputerze kwantowym, bo wie, że on będzie za rok czy za półtora, ale już dzisiaj Grupa Energa – potężna grupa energetyczna, najpotężniejsza w naszym kraju, chce z Politechniką Gdańską już dzisiaj na ten temat rozmawiać i dzisiaj podpisze Porozumienie. Ze strony PG – rektor, profesor Krzysztof Wilde , a ze strony Energi – prezes i dyrektor generalny Sławomir Staszak. Podpisaniu tej umowy będzie towarzyszył również główny doradca Grupy ORLEN, znany nam wszystkim nasz przyjaciel i regionu, i Politechniki Gdańskiej, Paweł Olechnowicz, który jest również z nami.

Oto chwila po podpisaniu umowy:

Fot. Kazimierz Netka.

Oto, co zaproponował pan doktor Dariusz Standerski – wiceminister cyfryzacji, mówiąc też o planach Polski i Unii Europejskiej:

– Szanowny panie rektorze, szanowny panie prezydencie, szanowni państwo, bardzo serdecznie dziękuję za zaproszenie. Zawsze bardzo chętnie odwiedzam Gdańsk, nie tylko dlatego, że kiedyś pracowałem niedaleko, bo w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową i często odwiedzałem ulicę Do Studzienki w Gdańsku, ale też dlatego, że przyczyną tego spotkania było bardzo ważne opracowanie grupy Pracodawców Pomorza, grupy doradczej w Politechnice Gdańskiej, które pokazuje to bardzo ważne zrozumienie trendów gospodarczych na całym świecie i bardzo dobrze opisuje, w którym kierunku takie regiony jak Pomorze powinny iść, żeby współuczestniczyć w rozwoju gospodarczym całej Unii Europejskiej – powiedział dr Dariusz Standerski – sekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji:

Fot. Kazimierz Netka.

– Zwłaszcza ten temat, o którym dzisiaj mówimy bardzo szczegółowo, czyli Centrum kompetencji sztucznej inteligencji i technologii kwantowych, jest kluczowe z punktu widzenia przyszłości i kierunków rozwoju naszych gospodarek i to jest ciągle wyzwanie nie tylko dla Pomorza, nie tylko dla Polski, ale dla całej Unii Europejskiej.

W zeszłym tygodniu spotkałem się z wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej panią Henną Virkkunen i zarówno Komisja Europejska jak i państwa europejskie w nowej kadencji Komisji mają wspólny cel i wspólny pogląd na sytuację, która dzisiaj nas otacza.

Po pierwsze, po wielu regulacjach prawa cyfrowego Unii Europejskiej musimy iść zdecydowanie w kierunku inwestowania. Dlatego nadchodząca prezydencja Polski w Unii Europejskiej naciska na Komisję Europejską i mamy już pierwsze deklaracje, że to podczas naszej prezydencji, w tych sześciu miesiącach będziemy rozmawiać o kolejnym etapie projektu sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej i że to polska prezydencja przekaże znaczący wkład w strategię wykorzystania sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej. To jest jeden z podstawowych celów naszej prezydencji, żeby rozmawiać przede wszystkim już od teraz o inwestowaniu w infrastrukturę, w moce obliczeniowe. Dlatego przygotowujemy, jako prezydencja, opracowanie dotyczące właśnie koniecznych mocy obliczeniowych i koniecznych zasobów jeżeli chodzi o energię elektryczną i to jest też kluczowy element, o którym powinniśmy także tutaj rozmawiać, ponieważ technologie przełomowe są ważne jeśli chodzi o zarządzanie energią elektryczną, o zarządzanie sieciami przesyłowymi, ale musimy pamiętać, jak często państwa członkowskie, w tym dotychczas Polska o tym zapominała: że jeżeli chcemy rozpowszechnienia technologii przełomowych musimy zrobić korektę jeżeli chodzi o popyt na energię elektryczną i to jest sytuacja, w której znajduje się w tej chwili Polska i inne państwa Unii Europejskiej. Naszym celem jest w sposób jasny, żeby stworzyć popyt na rynku na usługi z zakresu sztucznej inteligencji, a w przyszłości również z zakresu technologii kwantowych, o których tutaj rozmawialiśmy. Ale żeby to zrobić, żeby zwiększyć masowo produktywność polskich przedsiębiorstw w tym zakresie, potrzebujemy dwóch ważnych obszarów; pierwszy – moce obliczeniowe, drugi – zapewnienie podaży energii elektrycznej na wykorzystanie przez te moce obliczeniowe. Kończymy prace nad polityką sztucznej inteligencji w Polsce i nad polityką rozwoju technologii kwantowych, z tego względu, że nie możemy pozwolić sobie jako państwo, na działanie, które stworzy samotne wyspy inwestycji w technologie sztucznej inteligencji i w technologie kwantowe, które nie są ze sobą połączone, które nie mają konkretnego celu tylko jedynym powodem, że zostały zainwestowane środki jest to, że ktoś kiedyś podjął taką decyzję i trzeba to kontynuować. Dlatego tak ważne są takie materiały jak omawiane dzisiaj i przedstawione wszystkim ministrom, bo to jest materiał, który pokazuje odpowiedź na najważniejsze pytania: Dlaczego, dla kogo ma być przeznaczona ta nowa sieć, jeśli chodzi o moce obliczeniowe. I tutaj mamy to jasno wskazane i bardzo się cieszę, że te trzy filary zostały tutaj bardzo mocno zarysowane, bo to są też filary, które są strategiczne dla całego rządu, jeżeli chodzi o badania nad rozwojem technologii w zakresie medycyny, jeżeli chodzi o energetykę i jeżeli chodzi o cyberbezpieczeństwo. I to są szczególne trzy obszary zainteresowania nie tylko Ministerstwa Cyfryzacji jako ministerstwa koordynującego ale ministerstw, które też pracują w swoich obszarach.

Z mojego punktu widzenia cyberbezpieczeństwo ma znaczenie szczególne, nie tylko dlatego, że codziennie rano, zamiast porannej kawy dostaję raporty z ataków w cyberprzestrzeni poprzedniego dnia. Już nie potrzebuję więcej rozbudzenia bo widzę codzienne statystyki: 300, 400, 500 w tym kilkanaście do kilkudziesięciu ataków na infrastrukturę krytyczną. I to jest wyzwanie, które już nigdy nie będzie mniejsze. To wyzwanie będzie tylko rosło i musimy być coraz lepiej przygotowani do tego wyzwania nie tylko na poziomie infrastruktury dzisiaj zaliczanej do krytycznej, nie tylko na poziomie rządowym, ale również na poziomie miejsc, w których są dzisiaj nasze dane, czyli także urzędów gmin, szkół, szpitali, także małych lokalnych przedsiębiorstw. Dlatego tak ważne będzie zarządzanie strategiczne całą przestrzenią cyberbezpieczeństwa, o której tutaj też słyszeliśmy.

Dlatego kluczowe jest nawiązanie współpracy z różnymi ośrodkami, zarówno naukowymi, jak i gospodarczymi. Dlatego tutaj Politechnika Gdańska robi bardzo dużo dobrego w zakresie kojarzenia różnych przestrzeni dla realizacji podobnych projektów, bo dzisiaj musimy skalować nasze wysiłki, dzisiaj nie jesteśmy już w fazie testów, dzisiaj już nie jesteśmy w fazie pierwszych odkryć, dzisiaj musimy być w miejscu, w którym zaczynamy stosować na masową skalę nasze rozwiązania. To też jest jeden z celów naszej strategii cyfryzacji. Do tego potrzebujemy odpowiednich, z jednej strony inwestycji, z drugiej – współpracy. Dlatego nawiązaliśmy strategiczną współpracę z Ministerstwem Obrony Narodowej, żeby połączyć te dwie perspektywy. Żeby połączyć – trzeba być zupełnie szczerym – te dwa budżety, żeby technologie dual use mogły znaleźć swoje wykorzystanie. I dlatego utworzyliśmy Fundusz sztucznej inteligencji, żeby łączyć środki, żeby łączyć strategie finansowania różnych instytucji – od Ministerstwa Cyfryzacji, przez MON, ale także Narodowe Centrum Badań i Rozowju, Narodowe Centrum Nauki, BGK czy PFR. Musimy „spotkać“ te wszystkie perspektywy, tak, jak państwo spotykacie się tutaj i dlatego bardzo się cieszę, że możemy tutaj rozmawiać o tak ważnych konkretach, Już rozmawialiśmy z panem rektorem i będziemy niedługo w posiadaniu szczegółowych informacji na temat finansowania, harmonogramu oraz ścieżki powstania komputera kwantowego oraz całej infrastruktury towarzyszącej, bo gdy kilka miesięcy temu podpisywałem zlecenie już na budowę komputera kwantowego w Poznaniu to byłem wtedy przekonany, że w najbliższej przyszłości to nie jest ostatnie zlecenie, które będę podpisywał.

To jest bardzo ważne, że miejsca takie jak Politechnika Gdańska są gotowe, bo to jest ogromne wsparcie także dla rządu – w rozmowach z Komisją Europejską – za które bardzo dziękuję, bo dzięki temu możemy powiedzieć Komisji Europejskiej to co państwo mówicie mi tutaj, że „my jesteśmy gotowi, wystarczy uruchomić współfinansowanie“, bo dzisiaj instytucje unijne są już tego świadome, że albo będą finansować takie inwestycje infrastrukturalne albo przegramy ten wyścig, bo miejmy też pewną świadomość: w niektórych obszarach reszta czołówki zaczyna Europie uciekać. Dlatego tak ważne jest żeby szukać nowych obszarów, żeby szukać nisz, które są przyszłościowe. Dlatego w kontekście szczególnie technologii kwantowych wszystkim sceptykom, którzy dzisiaj poddają w wątpliwość te inwestycje, chciałem tylko powiedzieć, że przed pierwszą rewolucją przemysłową i przed drugą też byli sceptycy, który uważali, że maszyna parowa wcale nie jest efektywna. W latach 70. też niektórzy mówili, że maszyna do pisania zadziała zawsze, a komputer potrzebuje prądu i co dalej? I myślę, że jesteśmy dokładnie w tym samym momencie, kiedy czeka nas kolejny przełom w tej rewolucji technologicznej. Na szczęście, są takie miejsca jak Politechnika Gdańska, które są gotowe na odpowiedź na tę rewolucję technologiczną i dzięki temu jest to bardzo duże wsparcie dla rządu, żeby mógł też powiedzieć, że jest gotowy. Bardzo serdecznie dziękuję; nie mogę się doczekać kolejnych etapów współpracy i kolejnych wizyt w Gdańsku w kolejnych etapach realizacji, w odpowiedzi na te wyzwania, które dostaliśmy – zakończył pan minister dr Dariusz Standerski – sekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji.

Fot. Kazimierz Netka.

Podczas spotkania dużo było mowy o wykorzystaniu komputera Kraken, a w przyszłości także komputera kwantowego przez Gdański Uniwersytet Medyczny. Podczas dyskusji zabrakło przedstawicieli Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego – na co zwrócił uwagę dr inż. Patryk Jasik z Politechniki Gdańskiej. Nie było wypowiedzi reprezentanta Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Kazimierz Netka

Proszę czytaj również na portalu Pulsarowy.pl