Na zdjęciu: Budowa za unijne pieniądze, rafy na Bałtyku – niedaleko Ustki. Fot. Kazimierz Netka.
Powszechna kontrola wydawania unijnych dotacji
Miliardy złotych w Pomorskiem wykorzystano do finansowania realizacji unijnych projektów w latach 2007 – 2013. Przy ta wielkiej kwocie i dużej liczbie przedsięwzięć, nie obejdzie się bez błędów, nieprawidłowości, pomyłek przy wydawaniu unijnych pieniędzy przyznanych Polsce w poprzednim okresie finansowania. Ci, którzy zdobyli dotacje z UE (bezzwrotną pomoc finansową) i źle te darowane pieniądze wydali, muszą je oddać.
Sygnały o tym, że unijne dotacje są źle wykorzystywane, napływały od dawna. W Pomorskiem potwierdziła to policja finansowa OLAF – (skrót francuskiej nazwy: Office Européen de Lutte Anti-Fraude) czyli Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych, działająca na terenie Unii Europejskiej. Nieprawidłowości sygnalizował nam też Jerzy Barzowski – opozycyjny radny Sejmiku Województwa Pomorskiego.
Pod koniec ubiegłego, czyli 2016 roku stosowne uchwały dotyczące konieczności zwrotu unijnych pieniędzy podjął też zarząd województwa pomorskiego. Chodzi m.in. o uchwały dotyczące zwrotu pieniędzy przez Pomorską Specjalna Strefę Ekonomiczną – z wsparcia, jakie PSSE uzyskała z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 20107 – 2013. Kilka projektów, co do których zarząd województwa ma wątpliwości odnośnie wykorzystania unijnego wsparcia ich realizacji, już zostało zakończonych. Miały duże znaczenie dla eksportu, współpracy zagranicznej województwa i pomorskich przedsiębiorstw – nawet z Chinami oraz USA. Posiadały duże oddziaływanie na proces internacjonalizacji pomorskiej gospodarki – czyli jej umiędzynarodowienia, wzmacniały ekspansję zagraniczną polskich producentów i usługodawców.
Generalnie, nieprawidłowości polegają na naruszaniu prawa zamówień publicznych, konkurencji, zasady równego traktowania kontrahentów; nieprzestrzegania procedur gwarantujących konkurencyjność i przejrzystość postępowania.
Na zdjęciu: Plansza symbolizująca współpracę Pomorskiego z Chinami. Fot. Kazimierz Netka
Oto jeden z przykładów stosownej decyzji zarządu województwa pomorskiego: UCHWAŁA NR 1304/196/16 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 13 grudnia 2016 roku w sprawie wydania decyzji o zwrocie środków przyznanych beneficjentowi: Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej Sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie w ramach umowy o dofinansowanie projektu o numerze RPPM.01.06.02-00-003/09-00 pn. „Misje gospodarcze we Francji, Stanach Zjednoczonych i Chinach oraz rewizyty w Gdańsku doskonałym sposobem na tworzenie ułatwień w nawiązywaniu zagranicznych kontaktów przez pomorskie firmy” realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013.
Stroną postępowania jest w tym wypadku beneficjent: Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie.
W przedmiotowej sprawie środki przeznaczone na realizację projektu zostały wykorzystane z naruszeniem procedur, o których mowa w art. 184 ustawy o finansach publicznych (t.j. Dz.U.2013.885 ze zm., zwanej dalej ufp). Nieprawidłowości polegały na tym, że beneficjent, jako zamawiający: naruszył art. 3 ust.1, pkt. 3 Ustawy Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r., Nr 233, poz. 1655 ze zm.), zwanej dalej ustawą PZP, poprzez nie zastosowanie przepisów ustawy, do których był zobowiązany, co stanowi naruszenie zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców; w przypadku umów zawartych zgodnie z art. 4 pkt 8 ustawy PZP nie zachował procedur gwarantujących konkurencyjność i przejrzystość postępowania.
Podobne uchwały zarząd województwa pomorskiego podjął m.in. w sprawie projektów PSSE: „Promocja gospodarcza województwa pomorskiego na terenie Azji południowo-wschodniej”; „INWESTUJ W POMORSKIE – Promocja atrakcyjności inwestycyjnej regionu województwa pomorskiego w krajach skandynawskich wraz z doradztwem dotyczącym obsługi potencjalnych inwestorów”; „Transfer innowacyjnych rozwiązań technologicznych poprzez modernizację infrastruktury w GPN-T”; „Wzmocnienie współpracy środowiska naukowego GUMed z podmiotami gospodarczymi o charakterze regionalnym i ponadregionalnym oraz rozwój przedsiębiorczości akademickiej GUMed”; „ICT Startup – generowanie innowacyjnych przedsiębiorstw przez Gdański Park Naukowo – Technologiczny w celu rozwoju Pomorskiego Klastra ICT”; „Wyposażenie Gdańskiego Parku Naukowo – Technologicznego w nowoczesną infrastrukturę techniczną”.
Na zdjęciu: Wejście do gmachu GPNT. Fot. Kazimierz Netka.
– Kwota do zwrotu przez PSSE jest niewielka, sięga kilku milionów złotych. W momencie gdy pojawiły się pierwsze wątpliwości, wstrzymaliśmy finansowanie – mówi Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego. – To było około 2 lata temu, w efekcie kontroli, jaka w PSSE przeprowadziła Komisja Europejska. Wstrzymywanie wypłat, czy żądanie zwrotu pieniędzy, to naturalna procedura, która musi być zastosowana w przypadku naruszania przepisów przez beneficjentów. Uzgodniono z zarządem PSSE, ze kwota ta powinna być zwrócona na początku 2017 roku.
Odnosząc się do kwestii zwrotów środków przyznanych Pomorskiej SSE w ramach zawartych umów o dofinansowanie projektów wyjaśniamy, że uchwały podjęte przez Zarząd Województwa Pomorskiego wskazują na nieprawidłowości polegające na braku stosowania ustawy Prawo Zamówień Publicznych przez poprzedni Zarząd Spółki przy realizacji projektów unijnych – poinformowała nas Anna Pogorzelska – rzecznik prasowy, dyrektor Działu Promocji i Marketingu Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Sopocie. – Jedna z uchwał Zarządu Województwa dotyczy projektu „ Wyposażenie Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego w nowoczesną infrastrukturę techniczną” do którego unijni kontrolerzy z OLAF (Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych) mieli poważne zastrzeżenia łącznie z zarzutami nepotyzmu i konfliktu interesów. PSSE Sp. z o.o. informuje ponadto, że w związku z wydanymi decyzjami trwa postępowanie administracyjne, a Spółce – zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Zarządu Województwa Pomorskiego, a w przypadku utrzymania decyzji niekorzystnej dla spółki, odwołanie od niej do sądu administracyjnego.
Nie tylko w stosunku do PSSE podejmowane są uchwały dotyczące zwrotu dotacji, ale wszędzie tam, gdzie projekty były realizowane z jakąś wadą, albo wbrew procedurom. Wtedy żądamy zwrotu środków unijnych – mówi marszałek Mieczysław Struk.
Z informacji, które przekazała nam Małgorzata Pisarewicz – rzecznik prasowy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego wynika m.in., że na dzień 31 grudnia 2016 r. w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013 pozostają do odzyskania środki w kwocie 13,1 mln zł. Oto sposoby regulowania zwrotów dotacji: W sądach administracyjnych (WSA/NSA) jest 9 spraw; w trakcie postępowań administracyjnych – 18 spraw; udzielne ulgi w spłacie (raty, odroczone terminy spłaty) – 7 spraw; w egzekucji jest 17 spraw.
Główne przyczyny powstania nieprawidłowości to: naruszenie przepisów dotyczących zamówień publicznych; naruszenie przepisów dotyczących efektu zachęty w projektach objętych pomocą publiczną; realizacja projektu poza województwem pomorskim; nierozliczone zaliczki; odmowa poddania się kontroli przez instytucję przyznającą dofinansowanie; niezachowanie trwałości projektu; zmiana kwalifikowalności podatku VAT.
Ustalenia powyższe są wynikiem działań kontrolnych prowadzonych przez Instytucję Zarządzającą oraz Instytucję Pośredniczącą II-go stopnia. Nieprawidłowości w wykorzystywaniu unijnych dotacji dotyczą nie tylko wsparcia przyznawanego w latach 2007 – 2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, ale też z zasobów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013.
Wszelkie nieprawidłowości mogą być sprawdzane nie tylko przez polskie i pomorskie instytucje kontrolne, ale też przez wspomniany już wyżej unijny OLAF.
Mający siedzibę w stolicy Belgii OLAF (skrót francuskiej nazwy: Office Européen de Lutte Anti-Fraude) to Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych. Zadaniem tego zespołu jest ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej, walka z oszustwami, korupcją i jakąkolwiek niewłaściwą działalnością, włączając w to niewłaściwe postępowanie w obrębie instytucji europejskich (Komisja Europejska, Parlament UE). OLAF dostarcza krajom członkowskim UE niezbędnej pomocy i wiedzy technicznej w zakresie zwalczania oszustw.
Na zdjęciu: Tworzenie pomorskiego zespołu OLAF. Fot. Kazimierz Netka
Województwo pomorskie stworzyło zespół, który miał być odpowiednikiem unijnego zespołu OLAF. Oficjalna nazwa tego „ciała” brzmi: Pomorski Zespół do Spraw Zwalczania i Przeciwdziałania Nieprawidłowości w Zakresie Wykorzystania Funduszy Unijnych.
Pomorski OLAF powstał na początku 2009 roku i ma prawo działać na terenie Pomorskiego. Brukselski – w całej UE. Zakresy funkcjonowania są bardzo podobne.
Pomorski OLAF był pierwszym takim zespołem w Polsce. W jego skład weszli reprezentanci m.in. służb specjalnych, policji, kontroli skarbowej, wojewody, marszałka, Agencji Rozwoju Pomorza. Obserwatorem jest NIK. Wspomniane instytucje współdziałają w kontrolowaniu wydawania unijnych funduszy.
Kazimierz Netka