Tylko tam – na Kanale Oberlandzkim – statki jadą pod górę, dzięki siłom natury, wykorzystanym przez ludzi. Możesz pokazywać go turystom, także w Izbie Historii.
Kanał Elbląski, zwany też Ostródzko-Elbląskim, a dawniej Oberlandzkim, czy Elbląsko – Oberlandzkim (Elbing-Oberländischer Kanal), ale te z Kanałem Warmińskim, Mazurskim być może zostanie wpisany na Listę UNESCO. To bowiem jedyny na świecie taki wodno – lądowy szlak dla statków, ciągle czynny. To unikat. Pięć lat temu Prezydent RP uznał go za Pomnik Historii.
Na zdjęciu: Dzięki ciężarowi wody, spadającej na odpowiednie mechanizmy, wózek ze statkiem jedzie pod górę… Fot. Kazimierz Netka.
Niedawno, dzięki wsparciu pieniędzmi z Unii Europejskiej, ten niezwykły skarb Polski, Pomorza, Warmii, Mazur, a także Europy został zrewitalizowany. Jego ożywienia dokonał Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Stolica województwa pomorskiego ma bowiem bezpośredni dostęp do tej żeglugowej drogi wodno – lądowej, po której statki fragmentami jadą pod… górkę, a napędzane są wtedy czysto ekologiczną siłą, bo ciężarem wody spadającej na specjalne mechanizmy ciągnące liny, do których doczepione są platformy wożące statki po lądzie. Aż trudno uwierzyć, że takie coś jest możliwe. A jednak tak się dzieje. Od około półtora wieku, z niewielkimi przerwami.
– Związek Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego podjął starania o wpisanie Kanału na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – potwierdza Magdalena Kaliszewska szefowa Biura Związku. – Ten jedyny na świecie funkcjonujący szlak żeglowny z systemem zabytkowych pochylni, działający w oryginalnej formie od ponad 140 lat, w 2011 roku, decyzją Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, został wpisany na listę Pomników Historii. Dołączył tym samym do obiektów o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Samorządy liczą na to, że umieszczenie Kanału na liście, znacznie podwyższy liczbę turystów, żeglarzy i wodniaków w tym rejonie. Ponadto ułatwiłoby promocję i starania o dotacje unijne dla obiektu i ościennych gmin. Procedura wpisywania obiektu na listę UNESCO i postępowanie z tym związane, może potrwać nawet kilka lat, dlatego najpierw Związek zdecydował się na złożenie wniosku o wpisanie na listę jedynie zespołu 5 pochylni: Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie i Całuny, które zostały zmodernizowane w ramach rewitalizacji Kanału.
Na zdjęciu: Rewitalizacja mechanizmów na Pochylni Kąty. Fot. z Archiwum RZGW w Gdańsku.
Na zdjęciu: Mechanizmy przy Pochylni Całuny przed rewitalizacją. Fot. Kazimierz Netka.
Z ramienia Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego sprawy związane z wpisaniem Kanału na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO prowadzi Cezary Wawrzyński – członek zarządu Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego przy poparciu przewodniczącego zarządu Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego – Czesława Najmowicza, burmistrza Ostródy.
Na zdjęciu: Obelisk upamiętniający twórcę Kanału. Fot. Kazimierz Netka.
Kanał Ostródzko-Elbląski; Kanał Elbląski jest otoczony troskliwa opieką. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku planuje sprawdzenie stanu obawłowąń. Na zlecenie dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku zostanie przeprowadzona ekspertyza wałów wzdłuż Kanału Elbląskiego – czytamy na stronie internetowej www.http://rzgw.gda.pl . Ma ona wskazać miejsca przecieków i zaproponować kierunki działań w przyszłości. Badanie zostanie przeprowadzone w tym roku i obejmie wszystkie newralgiczne odcinki obwałowania Kanału. O tych planach dyrektor RZGW, Stanisław Otremba, poinformował podczas spotkania z władzami samorządowymi z rejonu Kanału Elbląskiego i przedsiębiorstwami turystycznymi działającymi na Kanale. W trakcje spotkania omówiono zasady współpracy w nadchodzącym sezonie turystycznym- czytamy na stronie http://rzgw.gda.pl .
Na zdjęciu: Podpisywanie – w siedzibie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku – jednego z porozumień w ramach zabiegów rewitalizacyjnych Kanału.Fot. Kazimierz Netka.
Rewitalizacja Kanału pozwala też na lepsze przedstawianie turystom atrakcji. Temu celowi ma służyć Izba Historii Kanału Elbląskiego (IHKE). RZGW w Gdańsku pragnie użyczyć tę Izbę osobom, zainteresowanym świadczeniem usług turystycznych.
Na zdjęciu: Prace rewitalizacyjne na Kanale. Fot. z Archiwum Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Gdańsku.
Na zdjęciu: Hydrauliczna siłownia Kanału – przed rewitalizacją. Fot. Kazimierz Netka.
Przedmiotem użyczenia jest nowowybudowany, w pełni wyposażony obiekt użyteczności publicznej jakim jest Izba Historii Kanału Elbląskiego (IHKE) wraz z przynależnym parkingiem, celem udostępnienia osobom zwiedzającym – napisano na stronie internetowej www.rzgw.gda.pl . Budynek ten został wzniesiony w ramach projektu pt. „Rewitalizacja Kanału Elbląskiego na odcinkach: Jezioro Drużno – Miłomłyn, Miłomłyn – Zalewo, Miłomłyn – Ostróda – Stare Jabłonki”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013). Obiekt do wynajęcia znajduje się w rejonie Pochylni Buczyniec, będącej jedną z pięciu zabytkowych pochylni Kanału.
Na zdjęciu: Unikatowe pod względem zasobów natury Jezioro Druzno – na szlaku turystycznym Kanału. Fot. Kazimierz Netka.
Kanał Elbląski (odcinek pochylniowy) znajduje się na północy Polski w województwie warmińsko – mazurskim, w powiecie elbląskim, na terenie gmin: Pasłęk, Rychliki. Wszystkie pochylnie Kanału Elbląskiego znajdują się na szlaku żeglownym Miłomłyn – Jezioro Druzno. Znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego. Jest więc bardzo cenny nie tylko ze względy na historie, ale również z uwagi na unikatową przyrodę. Na mocy rozporządzenia Prezydent RP z dnia 14 stycznia 2011r., Kanał Elbląski został uznany Pomnikiem Historii. Jest to zabytek hydrotechniki o randze międzynarodowej.
Na fotografiach powyżej: Izba Historii Kanału Elbląskiego. Zdjęcia pochodzą z Archiwum RZGW w Gdańsku.
Do obowiązków biorącego do używania Izbę Historii będzie należała sprawna obsługa osób zwiedzających Izbę Historii Kanału Elbląskiego a w szczególności: prowadzenie ewentualnej sprzedaży biletów wejściowych; nadzór nad ekspozycją; wydawanie zwiedzającym informatorów na temat Kanału Elbląskiego, dostarczonych przez RZGW Gdańsk; obsługa nośników elektronicznych: wydawanie/zdawanie oraz ładowanie odtwarzaczy mp3; odtwarzanie filmu pt. „Kanał Elbląski” w sali multimedialnej; obsługa makiety pochylni oraz makiety maszynowni.
Na zdjęciu: Jachty na Kanale. To dowód, że turystyka na nim i w sąsiedztwie może rozkwitnąć. Fot. Kazimierz Netka.
Zainteresowanie czerpaniem większych niż dotychczas pożytków z Kanału jest wiele gmin. W tym celu utworzono Lokalną Grupę Działania obszaru Kanału Elbląskiego (KE LGD) w formie stowarzyszenia: Łączy Nas Kanał Elbląski Lokalna Grupa Działania – z siedzibą w Elblągu. Stowarzyszenie powołano 18 stycznia 2006 roku podczas zebrania założycielskiego w Pasłęku. Wg stanu na 31 grudnia 2015 roku KE LGD liczyła 113 członków z 12 gmin, reprezentantów trzech sektorów i mieszkańców oraz 4 partnerów społecznych. Uznanie Kanału za obiekt cenny dla dziejów mieszkańców Ziemi byłoby znaczącym podniesieniem rangi tej zabytkowej drogi wodnej i lądowej.
Miejsca wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa stanowią wspólne dobro ludzkości. Wyróżnia je „najwyższa powszechna wartość” uznana w rozumieniu Konwencji UNESCO z 1972 r. dotyczącej Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego – czytamy na stronie: http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/ .
Światowe Dziedzictwo ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury wszystkich regionów świata. Szczególna opieka, jaką miejscom zaliczonym w poczet Światowego Dziedzictwa mają zapewnić Państwa – Strony Konwencji ma je chronić przez zniszczeniem i pozwolić na zachowanie ich w możliwie niezmienionej postaci dla przyszłych pokoleń. Konwencja jest umową międzynarodową określającą obowiązki Państw-Stron i instrumentem współpracy międzynarodowej.
Warunkiem wpisu zabytku na Listę Światowego Dziedzictwa jest spełnienie jednego lub kilku kryteriów stanowiących o jego wyjątkowości w skali światowej. Miejsca zaliczone w poczet Światowego Dziedzictwa muszą odpowiadać wymogom autentyczności i integralności, określonym w „Wytycznych operacyjnych” (Operational Guidelines) do Konwencji UNESCO. W 2002 roku Komitet Światowego Dziedzictwa przyjął nowe reguły tworzenia Listy.
Obecnie na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajduje się 1031 obiektów w 163 państwach: 802 obiektów kultury, 197 przyrodniczych i 32 o charakterze mieszanym kulturowo-przyrodniczym. Na Listę Światowego Dziedzictwa w zagrożeniu wpisanych jest 48 miejsc – napisano na stronie: http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/ .
Na zdjęciu: Zamek w Malborku Nad Nogatem – jeden z kilkunastu obiektów w Polsce, figurujących na Liście UNESCO – Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Stąd można dopłynąć do Kanału Oberlandzkiego. Fot. Kazimierz Netka.
Obecnie na Liście znajduje się 14 obiektów z Polski: Stare Miasto w Krakowie; Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni; Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945; Puszcza Białowieska; Stare Miasto w Warszawie; Stare Miasto w Zamościu; Średniowieczny zespół miejski Torunia; Zamek krzyżacki w Malborku; Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy; Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy; Drewniane kościoły południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa; Park Mużakowski; Hala Stulecia we Wrocławiu; Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat. Więcej wiadomości można znaleźć na stronie: http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/polskie-obiekty/ .
UNESCO (skrót z j. ang. od nazwy: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – to Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury) powstało 16 listopada 1945 roku. Tego dnia, przedstawiciele 37 krajów w tym Polski, spotkali się w Londynie, aby podpisać Akt Konstytucyjny UNESCO, który wszedł w życie 4 listopada 1946 roku po ratyfikacji przez 20 państw.
Czy kanał, który pozwala z Gdańska przez Elbląg dopłynąć do Oberlandu, do Iławy, Ostródy, ma szanse znaleźć się na liście UNESCO? To jedyny taki obiekt w świecie. Za mało jest znany, mimo podejmowanych działań promocyjnych. W latach 2007 – 2013 o promocję Kanału Elbląskiego dbały samorządy, w tym gminy, miasta i starostwa oraz Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego, a także Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Teraz warto tę promocję kontynuować.
Kazimierz Netka