Fot. Kazimierz Netka.
Podsumowanie warsztatów planistycznych dla studentów i uczniów dotyczących koncepcji rozwoju przestrzeni województwa pomorskiego
Trwają przygotowania do zmiany Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. Procedura ta rozpoczęła się w marcu 2024 roku. Zainicjowano wówczas dyskusję na temat zmian i tendencji rozwojowych, możliwości, barier, problemów i wyzwań rozwojowych dotyczących przestrzeni województwa pomorskiego, do 2050 roku. Dyskusja ta miała formę otwartych tematycznych dyskusji, a w spotkaniach uczestniczyli m.in. przedstawiciele ośrodków akademickich, instytucji badawczych z całej Polski.
Fot. Kazimierz Netka.
Ponadto dano możliwość wypowiedzenia się młodzieży – organizowano warsztaty planistyczne dla studentów i uczniów, czyli dla osób, które będą albo już są głównymi kreatorami obrazu, potęgi, znaczenia, kreatywności, konkurencyjności województwa pomorskiego i dla nich jest nowelizowana ta strategia.
W debatach „młodzieżowych“ uczestniczyli m.in. studenci i ich opiekunowie ze Związku Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita czyli z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, z Politechniki Gdańskiej i z Uniwersytetu Gdańskiego; z Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku; z Uniwersytetu Morskiego w Gdyni. Udziałowcami warsztatów byli także reprezentanci Uniwersyteckiego Liceum Ogólnokształcącego im. Pawła Adamowicza w Gdańsku; Technikum Elektrycznego w Wejherowie.
Warsztaty dla uczniów i młodzieży zostały zorganizowane przez Pomorskie Biuro Planowania Regionalnego oraz przez Związek Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita.
Fot. Kazimierz Netka.
29 stycznia 2025 toku, w sali Niebo Polskie w Gdańsku, w dawnym Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku (teraz budynek ten należy do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego), odbyło się podsumowanie warsztatów planistycznych dla studentów i uczniów. Interdyscyplinarne zespoły studencko – uczniowskie przedstawiły swe koncepcje rozwoju województwa pomorskiego.
Fot. Kazimierz Netka.
W tym miejscu warto zauważyć, że w maju 2024 roku, debaty nad wyzwaniami rozwojowymi województwa pomorskiego zostały zainicjowane również przez Stowarzyszenie Pracodawcy Pomorza, wspólnie z Politechniką Gdańską. Efektem tych debat naukowo – biznesowych jest 7 „Kluczowych wyzwań rozwojowych województwa pomorskiego“. Oto owe wyzwania, czyli co powinniśmy zbudować, stworzyć: 1. Pomorski hub energetyczny – lider zielonej transformacji energetycznej; 2. Morski hub logistyczny – zwiększenie dostępności i zdolności przeładunkowych portów morskich; 3. Stocznie produkujące statki dla offshoru i transportu oil & gas; 4. Pomorskie centrum kompetencji kwantowych i sztucznej inteligencji; 5. Federalizacja uczelni należących do Związku Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita; 6. Powołanie metropolii w województwie pomorskim; 7. Budowa nowej siedziby Opery Bałtyckiej.
A jakie wnioski wynikają z debat i warsztatów w których uczestniczyli nie tylko uczniowie i studenci ale również dorośli eksperci?
Industrializacja Europy
Fot. Kazimierz Netka.
Od momentu kiedy zaczynaliśmy w październiku, już sytuacja i uwarunkowania są zupełnie inne – stwierdza profesor Karolina Krośnicka – prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej, przewodnicząca Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej Województwa Pomorskiego. W chwili obecnej ten plan będzie musiał być jednak zupełnie inny niż wszystkie poprzednie. Na pewno w znacznie większym stopniu będzie musiał uwzględniać kwestie obronności i kwestie energetyki. To już wiemy wszyscy i to jest dla nas oczywiste. Również studenci wskazali różne rozwiązania w tym zakresie. Ze względu na sytuację Europy obecny plan będzie musiał uwzględniać elementy nowej industrializacji. Jak ona będzie wyglądać oczywiście jeszcze nie wiemy. I to jest kwestia, którą trzeba będzie bardzo szczegółowo przedyskutować i na pewno się nad tym głęboko zastanowić, pomyśleć w jakich profilach powinniśmy się rozwijać. Ciągle sprawia problemy zapewnienie dostępnego mieszkalnictwa i ten aspekt również w planie w jakim stopniu trzeba uwzględnić.
To jest ważne również dla tych, którzy do województwa pomorskiego przyjechali albo mają taki zamiar
Fot. Kazimierz Netka.
Według Jakuba Pietruszewskiego – dyrektora Biura Planowania Regionalnego w Gdańsku, najistotniejsze jest to, że cały czas młodym ludziom towarzyszyło poczucie włączenia się w rzeczywistość. I to jest to, o co też chodziło, zapraszającym ich na debaty. Studenci i uczniowie pracowali w różnych obszarach i pokazali jakie mają swoje pomysły na region. Powinniśmy się z tym zapoznać nie tylko z tym co jest na planszach ale też z tym, co jest w materiałach pisanych i się nad tym zastanowić.
Fot. Kazimierz Netka.
Warto poznać ich potrzeby i również sprawy, które są dla nich ważne, więc to spotkanie, relacje poszczególnych grup warsztatowych pozwoli popatrzeć na na to, przed czym stoimy nie tylko w kontekście osób, które tu stale mieszkają, ale też tych, którzy na Pomorze przyjechali, tutaj studiują i być może właśnie to też da im możliwości wypowiedzenia się, że to jest ich miejsce życia.
Oto nasze spostrzeżenia i refleksje z wypowiedzi reprezentantów poszczególnych grup: Demografia i mieszkalnictwo; Energetyka i obronność: Klimat i środowisko; Transport i mobilność; Struktura przestrzenna. Twórcami tych propozycji to uczniowie i studenci (PG, UG, GUMed, UM w Gdyni, ULO w Gdańsku, TE w Wejherowie).
Pomorskie – Twoje miejsce na mapie przyszłości
Fot. Kazimierz Netka.
W tym zakresie młodzi ludzie wyróżniają rdzeń Trójmiasta wraz z jego zieloną strefą ochronną. Proponują też tzw. trampolinę demograficzną dla seniorów do spokojniejszych okolic, miast (odbicie ludzi do mniejszych ośrodków.. Te ośrodki mają się rozwijać w oparciu np. o lepsze przestrzenie publiczne, centra innowacji, sieć transportową. Czynnikami wspomagającymi rozwój mają być: silver City – system srebrnej fali; turystyka etnograficzna, turystyka jądrowa, turystyka sportowa, agroturystyka, obszary cenne przyrodniczo.
Na uwagę, naszym zdaniem, zasługuje turystyka jądrowa – jako nowa propozycja dla gości. Do tej pory o rozwoju tego rodzaju turystyki w Polsce i w województwie pomorskim niewiele się mówi, a może ona być ważnym elementem gospodarki dla turystów krajowych i zagranicznych, tym bardziej, że w otoczeniu budowy elektrowni nuklearnej są obszary bardzo atrakcyjne, na przykład Pobrzeże Słowińskie, które, niestety, jest wymazywane z mapy, akurat teraz, kiedy na tę część województwa coraz więcej ludzi zwraca uwagę.
Wizja: województwo pomorskie po marzenia
Fot. Kazimierz Netka.
Autorzy tej koncepcji u podstaw swej wizji umieścili zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa m.in poprzez kompleksowe zarządzanie kryzysowe i rozproszenie infrastruktury krytycznej.
Następne poziomy w piramidzie to: mieszkalnictwo, praca. Potrzeby te można zaspokoić poprzez budownictwo społeczne, walkę z gentryfikacją i suburbanizacją.
Środowisko, energetyka to zagadnienia, które wymagają stworzenia odpowiedniego miksu energetycznego OZE, świadomości ekologicznej i czystego powietrza.
Transport – niezbędny jest szybki, efektywny transport kolejowy. Uzupełnieniem może być mikromobilność.
Na szczycie piramidy znajduje się edukacja. W tym zakresie, według młodzieży biorącej udział w warsztatach, niezbędna jest dyspersja rozwoju oświaty i działalności badawczo – rozwojowej poza ośrodek metropolitalny.
Fot. Kazimierz Netka.
Autorzy wskazali tutaj na potrzebę pielęgnowania tożsamości kaszubskiej. Zabrakło słów o tym, że warto zadbać też o podtrzymywanie tożsamości innych społeczności żyjących w województwie pomorskim. Naszym zdaniem, jeśli te żyjące w naszym województwie niekaszubskie grupy etniczne, kulturowe, narodowościowe będą pozbawiane własnej tożsamości (np. poprzez brak wsparcia), to w roku 2050 już ich prawie może nie być w województwie pomorskim.
Przypomnijmy więc, jakie jeszcze społeczności są ważne dla województwa pomorskiego: Beskidzianie, Bojkowie, Borowiacy, Dolinianie, Kociewiacy, Krajniacy, Kresowianie – ekspatrianci, Łemkowie, Olędrzy (ich potomkowie), Podhalanie, Powiślanie (mieszkańcy dawnej Pomezanii w woj. pomorskim), Romowie, Słowińcy, Tatarzy, Ukraińcy, Żuławianie, Żydzi; również społeczności nazywane Bosymi Antkami, a także wiele innych różnych narodów, grup etnicznych, kulturowych, mieszkających tu od dawna czy uciekinierów, imigrantów przybyłych do województwa pomorskiego wskutek zdarzeń losowych (takich jak np. powodzie, bieda), przemian i decyzji militarnych, politycznych (np. przesiedleń, wojen, prześladowań), a także ze względów historycznych itp.
A oto mapa społeczności według naszej wiedzy najbardziej narażonych na zniszczenie, wymazanie z pamięci świata, z kart historii:
Na mapie, na białym tle: nazwy najbardziej zagrożonych wyniszczeniem przez nacjonalistów grup społeczno-kulturowych i etnicznych w województwie pomorskim, w Polsce. (opr. K.N.). Źródło mapy podstawowej: PPWK.
Pomorze: zrównoważona e-Misja
Fot. Kazimierz Netka.
Jako punkt wyjścia młodzi ludzie wskazują tutaj Projekt NATURA 2050. Obejmuje on m.in.: ochronę torfowisk, ochronę Morza Bałtyckiego i strefy wybrzeża, budowę mostów dla zwierząt nad szosami oraz nad torami, wyznaczanie nowych obszarów chronionych, tworzenie stref buforowych i niebiesko – zielonej infrastruktury. Drugi projekt: Pomorski hub przyszłości, związany z miejscem budowy elektrowni jądrowej, obejmuje też: miasto pracownicze, hub transportowy, nowoczesny ośrodek zdrowia, zielone huby.
Pomysł: W drodze po zdrowie skupia następujące propozycje: sieć ośrodków medycznych,
nadmorskie wioski turystyczne jako ośrodki rehabilitacji i uzdrowiska, zajęcia fizyczne na powietrzu, nowoczesne połączenia regionalne, modernizacja szpitali
Energetyka i obronność. Wizja: przyszłość województwa pomorskiego wobec nadchodzących zmian
Fot. Kazimierz Netka.
Ta wizja przewiduje zrównoważony rozwój całego województwa, tak, aby regiony niemetropolitalne również otrzymały szansę na rozbudowę i wykorzystanie swoich możliwości. Wierzymy, że to decentralizacja jest kluczem do sukcesu naszego regionu – napisali autorzy wizji w pierwszym slajdzie.
Autorzy dzielą województwo na następujące regiony: Północ przyszłości, Południe nowych możliwości (tu również jest wskazanie na wzmocnienie tożsamości regionalnej Kaszub), Żuławy: Zielony wschód, Zielona oaza.
Autorzy tej koncepcji proponują m.in. tworzenie przedsiębiorstw produkujących drony, a także stworzenie możliwości zejścia do podziemi ludzi w razie niebezpieczeństwa, w regionach najbardziej narażonych.
Podczas omawiania tej koncepcji na ważną rzecz zwrócił uwagę prof. Jarosław Czochański z Uniwersytetu Gdańskiego. Nawiązując do wzrostu liczby pasażerów na gdańskim lotnisku i liczby operacji lotniczych, pan profesor powiedział, ze na 7,5 tys. operacji lotniczych rocznie (w tym startów i lądowań) samoloty emitują tyle spalin, ile wydostaje się rocznie z rur wydechowych około 30 milionów samochodów
Łączymy ludzi, skracamy dystanse – wizja transportu dla Pomorza 2050+
Fot. Kazimierz Netka.
Według autorów tego projektu, w 2050 roku województwo pomorskie może już być regionem dobrobytu, innowacji i zrównoważonego rozwoju, który skutecznie łączy troskę o środowisko, jakość życia mieszkańców oraz dynamiczny rozwój gospodarczy.
Pomorskie staje się wzorem regionu europejskiego, który harmonijnie integruje działania na rzecz walki z wykluczeniem transportowym, na rzecz bezpieczeństwa energetycznego oraz rozwoju miast satelickich. Niech więc spełnią się wizje tej grupy jak najszybciej,
Miasta satelitarne mają się rozwijać głównie na zachodzie województwa, z centrum w Bytowie.
Kolejny projekt to rozwój połączeń infrastruktury transportowej, lądowej i wodnej. Pomysł trzeci: Integracja transportu oraz walka z wykluczeniem transportowym.
Spostrzeżenia organizatorów warsztatów
Przedstawiła je profesor Karolina Krośnicka – prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej, przewodnicząca Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej Województwa Pomorskiego:
Celem warsztatów było zebranie przemyśleń, wyobrażeń i pomysłów młodego pokolenia (osób w wieku 16 – 25 lat) dotyczących możliwych i pożądanych kierunków rozwoju województwa pomorskiego w przyszłości (w perspektywie roku 2050) jako elementu współtworzenia nowego „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego“ przez młodą społeczność regionu.
W trakcie pierwszych warsztatów wyłoniło się 5 międzyuczelnianych grup uczniów i studentów (PG, UG, GUMed, Uniwersytet Morski w Gdyni, Uniwersyteckie Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku, Technikum Energetyczne w Wejherowie, sprofilowanych tematycznie, których praca koncentrować się miała na następujących zagadnieniach: Demografia i mieszkalnictwo; Energetyka i obronność: Klimat i środowisko; Transport i mobilność; Struktura przestrzenna.
Fot. Kazimierz Netka.
Oto wspólne cechy wniosków:
Podstawą było podejście regionocentryczne, to znaczy, że Trójmiasto stanowiło jedynie tło dla zaproponowanych rozwiązań.
Dekoncentracja osadnictwa. Wszystkie prace obierały kierunek związany z decentralizacją sieci osadniczej województwa i rozwojem mniejszych ośrodków miejskich o znaczeniu dotychczas drugorzędnym albo nawet peryferyjnym, w szczególności Bytowa („drugi biegun rozwoju województwa“ – grupa Transport), poprzez połączenie ich sprawną siecią kolejowa i nadaniu im określonych profili produkcyjno – usługowych poprzez realizację odpowiednich inwestycji:
– Transport „koronkowa sieć transportowa“ – region 30-minutowy (grupa Demografia i mieszkalnictwo), niezależnie od tego budowa kolei magnetycznej, która połączy Trójmiasto ze Szwecją oraz z południem i zachodem Polski“ (grupa Demografia i mieszkalnictwo).
– połączenie większości miast średniej wielkości województwa z Trójmiastem systemem komunikacji kolejowej (pociągi typu „ekspres regionalny“ i „pociąg regionalny“, np.:
grupa Klimat i środowisko proponuje np. Utworzenie nowych połączeń szybkiej kolei regionalnej: Gdańsk – Kościerzyna – Chojnice – Człuchów; Gdańsk – Kościerzyna – Bytów – Słupsk; Gdańsk – Żukowo – Kartuzy – Lębork – Zielony Hub; Gdańsk – Kościerzyna – Starogard Gdański – Tczew – Malbork; Nowy Dwór Gdański – Malbork – Kwidzyn.
Grupa Demografia i mieszkalnictwo proponuje utworzenie hubu przesiadkowego w Kościerzynie.
Grupa Transport proponuje przedłużenie Pomorskiej Kolei Metropolitalnej do Bytowa; system autobusowy jako obsługa miasta średniej wielkości na zasadzie: oś, miasto główne (np. Bytów), szprychy do: wsi i miasteczek w okolicy.
W szczególnym przypadku Półwyspu Helskiego obsługa transportu pasażerskiego odbywać się ma poprzez rozbudowę transportu morskiego w obrębie Zatoki Gdańskiej. W pracach pojawiają się także połączenia wodne: Malbork – Hel, Władysławowo – Ustka.
– droga Via Pomerania (Ustka – Słupsk – Bytów – Chojnice – Bydgoszcz) nową osią rozwojową Pomorza; niezbędne jest wytrasowanie i zbudowanie w sposób szanujący wysokie walory przyrodnicze obszaru – nieprzecinający korytarzy ekologicznych! Grupa Struktura osadnicza po trasie Ustka – Słupsk – Bytów prowadzi linie kolejową, z dalszą relacja do Starogardu Gdańskiego i Kwidzyna.
– decentralizacja osadnictwa jako metoda zwiększenia poziomu obronności województwa (system ewakuacji w ramach obrony cywilnej);
– dekoncentracja osadnictwa jako metoda zwiększenia dostępności do tańszej substancji mieszkaniowej – według grupy Demografia i osadnictwo to rozwiązanie typu Trampolina demograficzna (odwrócony drenaż mózgów i demograficzny w kierunku lepszych warunków życia w małych miastach regionu);
– Lokalizacja wyspecjalizowanych inwestycji przemysłowych i usługowych (generatorów miejsc pracy) przy ośrodkach średniej wielkości – możliwe jest zastosowanie układów satelitarnych, np.: grupa Transport proponuje Starogard Gdański jako miejsce z dużym potencjałem przemysłowym, szczególnie w sektorze farmaceutycznym i spożywczym, dzięki obecności takich firm jak Polpharma oraz Grupa Kapitałowa Krajowa Spółka Cukrowa. Dlatego zaproponowano utworzenie filii uczelni z wydziałami inżynierii produkcji, rolnictwa i biotechnologii oraz administracji i zarzadzania, co pozwoli na przygotowanie wykwalifikowanej kadry do obsługi tych sektorów.
Przemysł zbrojeniowy powinien być lokowany w okolicach Człuchowa i Chojnic (zaproponowała to grupa Struktura przestrzenna). Miasta innowacji i coworkingu: Słupsk, Bytów, Starogard Gdański, Malbork, Kwidzyn) i miasta rozwijające się w oparciu o infrastrukturę kolejowa i łatwy dostęp do Trójmiasta (Lębork, Kościerzyna, Tczew, Nowy Dwór Gdański).
Ważne jest też tworzenie rozproszonej sieci edukacji zawodowej na poziomie średnim w regionie (technika i szkoły zawodowe o profilu związanym z lokalną produkcją). Szkoły wyższe zawodowe lub filie uczelni trójmiejskich powinny powstawać nie tylko w Słupsku i Lęborku, ale również w Bytowie, Kościerzynie, Chojnicach, Starogardzie Gdańskim – co zaproponowała grupa Transport.
Próba reorganizacji struktury województwa to reakcja na słabość wielu miast powiatowych w zakresie organizacji przewozów, edukacji i służby zdrowia. Podzielono województwo na strefy funkcjonalne, mające charakter subregionów z podsystemem organizacji transportu, służby zdrowia, edukacji itp.
Fot. Kazimierz Netka.
Zasilanie energetyczne poszczególnych stref województwa powinno mieć zróżnicowany charakter. Poza energią atomową traktowaną jako pewna baza energetyczna, zapewnienie bezpieczeństwa możliwe jest poprzez dywersyfikację źródeł energii (miks energetyczny), inna w różnych obszarach województwa: regiony nadmorskie – energetyka wiatrowa i morska; Trójmiasto: fotowoltaika i smart grid (propozycja grupy Struktura przestrzenna) lub małe modułowe elektrownie atomowe (co zaproponowała grupa Energetyka i obronność), Żuławy i Kaszuby rolnicze – biogazownie.
Młodzi ludzie wskazali też na blue economy i rozwój portów morskich głównie poprzez rozbudowę systemu transportu i logistyki na ich zapleczu. Chodzi o odciążenie portów morskich poprzez budowę suchych portów bliskiego zasięgu: Zajączkowo Tczewskie, Chojnice – co zaproponowała grupa Transport, a Zajączkowo Tczewskie i Kościerzyna – grupa Klimat i Środowisko. Wskazana została nowa „portowa“ linia kolejowa Port Gdańsk – Tczew, a transport ładunków samochodami ciężarowymi miałby się odbywać tylko do i z Tczewa, bez przejazdu przez Trójmiasto. Podobna nowa portowa linia kolejowa powinna powstać na trasie: Port Gdynia – Wejherowo – Lębork – Bytów – Chojnice.
Niezbędne jest wzmocnienie infrastruktury krytycznej i transportowej – wskazują młodzi. Potrzebne jest wzmocnienie cyberbezpieczeństwa i rozwoju technologii cyfrowych w logistyce. Konieczna jest rozbudowa systemów monitorowania i obrony portów oraz rurociągów, a do tego mogą służyć radary, drony, systemy antydronowe.
Jeśli chodzi o rolę Trójmiasta, to jest ona bardzo ważna. Młodzi planiści dostrzegają, że Trójmiasto przyciąga ino globalne firmy oraz inwestycje w sztuczną inteligencję, internet rzeczy i w technologie chmurowe.
Pani profesor Karolina Krośnicka – prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej, przewodnicząca Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej Województwa Pomorskiego swe podsumowanie spostrzeżeń studentów i uczniów bogato ilustrowała slajdami. Syntezę tego zawiera poniższy slajd:
Fot. Kazimierz Netka.
Wskazania młodzieży dotyczące przyszłości województwa i sposobów osiągania coraz wyższego poziomu życia, nauki i gospodarki, są bardzo cenne dla autorów nowelizacji planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego i strategii jego rozwoju.
Fot. Kazimierz Netka.
Zarówno młodzież jak i profesorowie włożyli dużo wysiłku w te opracowania. Za te dokonania podziękował wszystkim Adam Gawrylik – wicemarszałek województwa pomorskiego.
Na zakończenie uczestnicy debat i autorzy opracowań otrzymali certyfikaty.
Kazimierz Netka
Proszę, czytaj również na portalu: Pulsarowy.pl