Budowniczowie polskiej, europejskiej i światowej wiedzy

Już po raz 28, dnia 28 stycznia 2016 roku, dokładnie w 405 rocznicę urodzin i 329 rocznicę śmierci słynnego gdańskiego astronoma, matematyka i konstruktora instrumentów pomiarowych Jana Heweliusza, wręczono dwie kolejne nagrody nazwane jego imieniem. W środowisku naukowym cieszą się one dużym prestiżem.

Otrzymali je za rok 2015: w kategorii nauk humanistycznych i społecznych – specjalistka muzyki prof. Danuta Popinigis z Akademii Muzycznej w Gdańsku oraz w kategorii nauk ścisłych i przyrodniczych – fizyk kwantowy prof. Marek Żukowski z Uniwersytetu Gdańskiego.

Laureaci otrzymali wyjątkowo ciężkie statuetki gdańskiego astronoma i nagrody pieniężne w wysokości po 16 tys. zł brutto. Uroczystość odbyła się w Wielkiej Sali Wety Ratusza Głównego Miasta Gdańska.
Po raz pierwszy nagroda ta została przyznana w 1988 roku, a dotychczas otrzymało ją 41 gdańskich naukowców. Przez kilkanaście lat była przyznawana jedynie w dziedzinie nauk ścisłych, a w 2001 roku po raz pierwszy przyznano ją także w dziedzinie nauk humanistycznych (w 2013 roku kategoria ta poszerzyła się jeszcze o nauki społeczne).

Nagroda im. Jana Heweliusza przyznawana jest gdańskim naukowcom za wybitne osiągnięcia, na wniosek kapituły, której przewodniczą prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku oraz prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. W skład Kapituły Nagrody wchodzą także rektorzy państwowych wyższych uczelni w Gdańsku, przedstawiciel Prezydenta Miasta Gdańska, dotychczasowi laureaci Nagrody oraz przedstawiciel gdańskich niepublicznych uczelni wyższych.

Na powyższym zdjęciu gratulacje prof. Danucie Popinigis składa rektor Uniwersytetu Gdańskiego prof. Bernard Lammek. Nagrodzona została laureatką w dowód uznania za wybitne osiągnięcia w badaniach kultury muzycznej dawnego Gdańska, w szczególności dziejów i muzyki gdańskich carillonów historycznych. Muzykologię studiowała w Warszawie, a w Akademii Muzycznej w Gdańsku pracuje od 1981 roku. Jej głównym tematem badań jest historia dawnej muzyki w Gdańsku, zwłaszcza z XVI i XVII wieku. Dzięki temu wydobyła na światło dzienne wiele niedrukowanych do współczesnych czasów rękopisów i zapisów muzycznych oraz innych gdańskich archiwaliów. Dzieł, jak się okazuje, bardzo ważnych dla historii muzycznego życia miasta i świadczących o międzynarodowych powiązaniach nadmotławskiego grodu w okresie renesansu i baroku. Historyczka muzykologii opisała dotychczas 872 rękopisy, które zawierają w sumie 8736 utworów, powstałych od XVI do XX w.

Jak powiedział laudator prof. Jerzy Błażejowski (wręczający kwiaty; na zdjęciu powyżej), prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i przewodniczący Kapituły Nagrody w tej kategorii: – Zwieńczeniem zamiłowania badaczki do historii carillonów w naszym mieście jest 500-stronicowa monografia pt. “Carillony i muzyka carillonowa dawnego Gdańska” wydana w 2014 r. Bogato opracowana publikacja, z imponującym zasobem źródeł, w wielu przypadkach dotychczas nie przedstawianych polskiemu czytelnikowi, to pierwszy tak dokładny opis tego wciąż dość mało znanego epizodu z historii dawnej muzyki gdańskiej.

Za to opracowanie autorka otrzymała jedną z dwóch głównych nagród Narodowego Centrum Kultury w konkursie na najlepszą książkę z zakresu historii muzyki polskiej. Zajmuje się ona również analizą twórczości muzycznej powstałej i wykonywanej w Gdańsku, a także grą na carillonie.

Na powyższym zdjęciu, gratulacje prof. Markowi Żukowskiemu, jako jedna z pierwszych złożyła Dorota Sobieniecka, dyrektor Gdańskiego Klubu Biznesu. Doceniono wieloletnie badania profesora dotyczące szeroko pojętej informatyki kwantowej. W tym zwłaszcza serię artykułów, w których sformułował teoretyczne podstawy eksperymentalnej interferometrii wielofotonowej stanów splątanych, tworząc w ten sposób podwaliny nowej gałęzi fizyki.

Laudator prof. Janusz Limon – prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku powiedział, że prof. Marek Żukowski jest jednym z najważniejszych na świecie przedstawicieli nowej, dynamicznie rozwijające się dziedziny nauki, jaką jest informatyka kwantowa. Przełomowym w działalności naukowej profesora był rok 1993, kiedy w prestiżowym amerykańskim czasopiśmie “Physical Review Letters” ukazał się pierwszy w historii artykuł, którego współautorem był naukowiec pracujący w Gdańsku. Tekst zawierał opis zjawiska wymiany splątania i metody jego obserwacji w warunkach laboratoryjnych. Doprowadziły one we współpracy z międzynarodowym zespole naukowców, do eksperymentu pierwszej kwantowej teleportacji. Opisane wówczas techniki zostały udoskonalone w kolejnych pracach i obecnie stanowią podstawę setek eksperymentów prowadzonych w ośrodkach badań kwantowych na świecie.

Laureat z Zakładu Optyki i Informacji Kwantowej Uniwersytetu Gdańskiego publikował swoje opracowania dotychczas w 35 najważniejszych czasopismach naukowych świata. Jest też recenzentem w tych czasopismach, współdecydującym jakie artykuły warto przyjąć do druku. Jego prace były cytowane blisko 5 tysięcy razy, co podnosi wartość naukową UG. W 2013 r. profesorowi przyznano Nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, zwaną polskim Noblem.

Laudator prof. Janusz Limon wspomniał także o tym, że podobnie jak on sam również i tacy medycy, jak prof. Olgierd Narkiewicz i jego syn Krzysztof oraz prof. Marek Żukowski, są postaciami w panteonie gdańskiej nauki, którzy mają swoje rodowe korzenie na Wileńszczyźnie i tym samym są kontynuatorami dawnego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

Część artystyczną wypełniła dawna muzyka gdańska wykonana na starych instrumentach (dwoje skrzypiec, altówka, wiolonczela) przez artystki z Cappelli Gedanensis – zespołu nawiązującego do kapeli Rady Miasta Gdańska istniejącej już od 1560 roku, jak wspomniała prof. Danuta Popinigis.

Nagrodę Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza za 2015 rok w kategorii nauk humanistycznych i społecznych, wyłoniła Kapituła Nagrody w składzie:
– prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski – Prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego
i przewodniczący Kapituły Nagrody w tej kategorii
– prof. dr hab. n. med. Janusz Limon –Prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku
– prof. dr hab. Józef Borzyszkowski – kierownik Stacji Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności w Gdańsku
– prof. dr hab. Bernard Lammek – Rektor Uniwersytetu Gdańskiego
– prof. dr hab. Ludmiła Ostrogórska – Rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku
– prof. nadzw. dr hab. Władysław Jagiełło – Prorektor ds. Nauki i Współpracy z zagranicą Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku
– Andrzej Zawilski – przedstawiciel Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki
w Gdańsku
– prof. dr hab. Waldemar Tłokiński – rektor ATENEUM – Szkoły Wyższej i przedstawiciel niepublicznych wyższych uczelni w Gdańsku
– Ewa Adamska – przedstawiciel Prezydenta Miasta Gdańska
– a także dotychczasowi laureaci Nagrody w kategorii nauk humanistycznych oraz humanistycznych i społecznych:

– prof. dr hab. Józef Bachórz
– prof. dr hab. Jan Burnewicz
– prof. dr hab. Zdzisław Brodecki
– prof. dr hab. Stefan Chwin
– prof. dr hab. Bohdan Dziemidok
– prof. dr hab. Edmund Kotarski
– prof. dr hab. Małgorzata Książek-Czermińska
– prof. dr hab. Jerzy Limon
– prof. dr hab. Mieczysław Nurek
– prof. dr hab. Mirosław Szreder

Do Nagrody w kategorii nauk humanistycznych i społecznych zostało zgłoszonych trzech kandydatów:
1. prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński z Uniwersytetu Gdańskiego
2. dr hab. Danuta Popinigis, prof. Akademii Muzycznej w Gdańsku
3. prof. dr hab. Jerzy Zajadło z Uniwersytetu Gdańskiego

Nagrodę otrzymała: prof. Danuta Popinigis, prof. Akademii Muzycznej w Gdańsku.

Nagrodę Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza za 2015 rok w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych wyłoniła Kapituła Nagrody w składzie:
– prof. dr hab. n. med. Janusz Limon –Prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku
i Przewodniczący Kapituły Nagrody w tej kategorii
– prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski – Prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego
– prof. dr hab. Józef Borzyszkowski – kierownik Stacji Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności w Gdańsku
– prof. dr hab. Bernard Lammek – Rektor Uniwersytetu Gdańskiego
– prof. dr hab. Józef Sienkiewicz – Prorektor ds. Nauki Politechniki Gdańskiej
– prof. dr hab. Tomasz Bączek – Prorektor ds. Nauki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
– prof. dr hab. Waldemar Tłokiński – rektor ATENUM – Szkoły Wyższej i przedstawiciel niepublicznych wyższych uczelni w Gdańsku
– Ewa Adamska – Przedstawiciel Prezydenta Miasta Gdańska
oraz dotychczasowi Laureaci Nagrody w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych:

– prof. dr hab. inż. Andrzej Czyżewski
– prof. dr hab. Zbigniew Grzonka
– prof. dr inż. Edward Borowski
– prof. dr hab. inż. Ryszard Horodecki
– prof. dr hab. Roman Kaliszan
– prof. dr hab. inż. Jerzy Mizeraczyk
– prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik
– prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz
– prof. dr hab. Marcin Pliński
– prof. dr hab. inż. Janusz Rachoń
– prof. dr hab. Andrzej Szutowicz
– prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn

Do Nagrody w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych zostało zgłoszonych trzech kandydatów:
1. prof. dr hab. inż. Antoni Nowakowski z Politechniki Gdańskiej
2. prof. dr hab. med. Piotr Trzonkowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
3. prof. dr hab. Marek Żukowski z Uniwersytetu Gdańskiego

Nagrodę w tej dziedzinie otrzymał: prof. Marek Żukowski z Uniwersytetu Gdańskiego.

Przypomnijmy, że Nagrody Naukowe Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza za 2014 rok otrzymali:
– w kategorii nauk humanistycznych i społecznych:
prof. dr hab. Mieczysław Nurek za wkład w poznanie historii powszechnej XX wieku, w szczególności polityki mocarstw wobec krajów mniejszych – w tym Polski,
– w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych:
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz za wybitne osiągnięcia naukowe dotyczące poznania nowych mechanizmów wiążących zaburzenia oddechu podczas snu z chorobami układu krążenia.

Wła-49

Fot. Włodzimierz Amerski