Miliard złotych na początek rozwoju najnowocześniejszych technologii morskich, informacyjnych, energetycznych i na rzecz zdrowia

Cztery szanse uzyskania przewagi konkurencyjnej w świecie. Najpierw mają powstać na Pomorzu „diamenty”, a z nich brylanty

Gdyby ludzkości udało się gromadzić i przechowywać energię, to wiele problemów świata zostałoby rozwiązanych. Kto wymyśli superakumulator, temu miliardy mieszkańców naszego globu będą wdzięczne. Niewykluczone, ze pokaźny udział w poszukiwaniu i wynalezieniu magazynu elektryczności, będą mieli Pomorzanie. To bowiem jeden z celów inteligentnych specjalizacji Pomorza. W czwartek, 28 stycznia 2016 roku dobiegł końca proces ich w tworzenia i jednocześnie podpisano porozumienia dotyczące realizacji zamierzeń.

Owo epokowe wydarzenie w nauce i gospodarce nie tylko regionu, ale też Polski oraz Unii Europejskiej, miało miejsce w Europejskim centrum Solidarności. Tam, w samo południe, nastąpiło zwieńczenie starań i prac nad wytyczeniem czterech nowych kierunków rozwoju Pomorza, a na urzeczywistniania tych planów przeznaczono miliard złotych.

Na zdjęciu: Uczestnicy spotkania podczas którego zostały podpisane porozumienia w sprawie realizacji działań w 4 inteligentnych specjalizacjach Pomorza. Fot. Kazimierz Netka.

Chodzi zaś o to, by Pomorska nauka i gospodarka szły w tych kierunkach, które mogą uczynić region nowoczesnym, bardziej konkurencyjnym w świecie, atrakcyjnym dla inwestorów, ale też turystów. Wybieranie tych sposobów przysparzania Pomorskiemu siły gospodarczej, trwało około dwa lata, a propozycje zgłaszano oddolnie, czyli po partnersku. Ostatecznie, to zarząd województwa zadecydował, w czym powinniśmy szukać przyszłości regionu: w czterech tzw. inteligentnych specjalizacjach Pomorza (ISP). Oto one: ISP 1 – Technologie offshore i portowo – logistyczne; ISP 2 – Technologie interaktywne w środowisku nasyconym informacyjnie; ISP 3 – Technologie ekoefektywne w produkcji, przesyle, dystrybucji i zużyciu energii i paliw oraz w budownictwie; ISP 4 – Technologie medyczne w zakresie chorób cywilizacyjnych i okresu starzenia.

Na zdjęciu: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego przedstawia przebieg wyłaniania inteligentnych specjalizacji regionu. Fot. Kazimierz Netka.

– Spotykamy się w dniu wieńczącym wysiłki wielu osób reprezentujących między innymi różne sektory gospodarki oraz obszary nauki – mówił Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego, witając gości. – Zasadniczą misją samorządu województwa, leżącą u podstaw wszelkiej jego aktywności, jest podnoszenie konkurencyjności regionu poprzez poszukiwanie i wzmacnianie jego przewag konkurencyjnych. Zdecydowanie podkreślamy to wyzwanie we wszystkich dokumentach strategicznych. Nie da się z nim skutecznie zmierzyć bez współpracy z naszymi partnerami w regionie. Tym bardziej mam przekonanie, że partycypacyjne podejście, uwzględniające szerokie uzgadnianie istotnych z punktu widzenia konkurencyjności regionu decyzji, jest nieodzownym elementem budowania skutecznego, zorientowanego na konkretne cele partnerstwa w regionie. Takie podejście, choć trudne i czasochłonne, buduje również – mam taką nadzieję – wzajemne zaufanie. A tego kapitału – społecznego zaufania – bardzo nam w Polsce, brakuje.

Na zdjęciu: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego przedstawia przebieg wyłaniania inteligentnych specjalizacji regionu. Fot. Kazimierz Netka.

Ufam, że podzielacie Państwo moje przekonanie, iż szerokie konsultacje, pogłębiona debata, wielostronne partnerstwo oraz uzgadnianie kluczowych dla regionu rozstrzygnięć, stają się powoli swoistym znakiem firmowym Pomorza. Taki sposób działania przyjęliśmy podczas prac nad „Strategią rozwoju województwa pomorskiego 2020”, a następnie nad regionalnymi programami strategicznymi. Z tej filozofii współdziałania wynikały również zintegrowane porozumienia terytorialne, za pomocą których uzgadnialiśmy z miastami i gminami ich plany rozwojowe. Dziś podpisywać będziemy porozumienia wieńczące proces definiowania inteligentnych specjalizacji gospodarczych naszego regionu. One również wpisują się w tę szczególną „markę” Pomorza.

Musimy łączyć różne nasze zasoby i atuty

– Chcemy być regionem, specjalizującym się w dziedzinach, w których ma najlepsze predyspozycje do rozwoju i konkurowania na arenie międzynarodowej – mówił marszałek Mieczysław Struk. – Musimy się nauczyć łączyć różne nasze zasoby i atuty, aby wytwarzać nowe usługi i nowe produkty. Musimy jeszcze sprawniej odnajdywać niezagospodarowane nisze technologiczne, które pomorskie przedsiębiorstwa mogłyby we współpracy z uczelniami wypełnić. Na tym przede wszystkim polega innowacyjność. Nawiązując do słów profesora Andrzeja Pawlaka, jednego z ekspertów współpracujących z nami w procesie identyfikacji inteligentnych specjalizacji, to właśnie odnaleziona i „zamknięta” nisza rynkowa, w tym technologiczna, umożliwia „narzucanie” kierunków rozwoju w danej dziedzinie i w danej technologii. Powinniśmy dążyć do tego, aby takich nisz zidentyfikować jak najwięcej. Wierzę, że specjalizacje, które wspólnie wybraliśmy staną się za kilka, kilkanaście lat rzeczywistymi lokomotywami zmieniającymi obraz gospodarczy Pomorza, czyli obszarami działalności gospodarczej generującymi wysokie dochody z tytułu sprzedaży innowacyjnych produktów, usług oraz wiedzy. Biorąc pod uwagę obszary wybranych przez nas specjalizacji jestem przekonany, że już niedługo nasz region będzie rozpoznawalny w świecie jako producent pojazdów pływających o napędzie alternatywnym, być może elektrycznym? Wierzę, że możemy twórczo przyczynić się do rozwoju technologii rozwiązujących palący problem magazynowania energii. Mam nadzieję, że połączenie kompetencji, które posiadamy w dziedzinie energetyki, budownictwa i technologii informacyjnych spowoduje, że będziemy oferowali na rynku bezkonkurencyjne „inteligentne domy” i systemy zarządzania przestrzenią publiczną. Wierzę też, że Pomorze stanie się wiodącym ośrodkiem rozwoju technologii, których zastosowanie pozwoli wprowadzać na rynek innowacyjne produkty i usługi znajdujące zastosowanie w ochronie zdrowia. Starzejące się społeczeństwo Europy czeka na taką ofertę. Powinniśmy umieć to wykorzystać dla rozwoju gospodarki naszego regionu.

Na zdjęciu: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego przedstawia przebieg wyłaniania inteligentnych specjalizacji regionu. Fot. Kazimierz Netka.

Inteligentne specjalizacje oznaczają koncentrację wsparcia publicznego – oczywiście nie bez udziału kapitału prywatnego – na najbardziej obiecujących kierunkach gospodarczych. Dla województwa pomorskiego nie jest to nowe podejście, ponieważ zasadę selektywności i koncentracji na wybranych branżach gospodarki uwzględniliśmy już w 2011 roku, przyjmując Strategię rozwoju województwa pomorskiego 2020. Tak się złożyło, że tę zasadę selektywności i koncentracji Komisja Europejska określiła później jako zasadę inteligentnej specjalizacji. Dodatkowo, Komisja Europejska niejako podpowiedziała nam, że ogromne możliwości tkwią w rozwijaniu powiązań pomiędzy różnymi branżami gospodarki, poszukiwaniu synergii pomiędzy nimi. Jak pokazują nasze doświadczenia, wynikające chociażby z procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji, takie podejście w istotny sposób może przyczynić się do wzrostu innowacyjności regionu.

Na zdjęciu: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego przedstawia przebieg wyłaniania inteligentnych specjalizacji regionu. Fot. Kazimierz Netka.

Koncentracja środków publicznych będzie dotyczyć w szczególności obszaru badań i rozwoju. Środki unijne w tym obszarze będziemy w latach 2014 – 2020 wydawać wyłącznie na przedsięwzięcia i projekty wpisujące się w inteligentne specjalizacje. Chciałbym jednocześnie podkreślić, że środki na badania i rozwój będą wydawane głównie na przedsięwzięcia badawczo – rozwojowe o charakterze wdrożeniowym, realizowane przez przedsiębiorstwa lub z ich kluczowym, niepozorowanym udziałem. W obszarze badań i rozwoju mamy w najbliższych latach około miliarda złotych z samego tylko Regionalnego Programu Operacyjnego i chcemy te pieniądze jak najefektywniej zainwestować. Dokładnie tak – zainwestować, a nie po prostu wydać.

Na zdjęciu: Marek Przeor z Komisji Europejskiej omawia zasady tworzenia i finansowania inteligentnych specjalizacji w Unii Europejskiej. Fot. Kazimierz Netka.

Pula środków, które potencjalnie mogą wspierać rozwój wybranych specjalizacji jest dużo większa, ponieważ oprócz środków z Regionalnego Programu Operacyjnego dostępne będą także środki rozwojowe na poziomie krajowym i europejskim. Wymienię tu chociażby dwa największe źródła: Program Operacyjny Inteligentny Rozwój oraz Program HORYZONT 2020.

Decyzja o oddolnym procesie identyfikowania inteligentnych specjalizacji na Pomorzu została podjęta z pełną świadomością. Środki finansowe to bowiem nie wszystko. To ludzie, ich pomysły i ich zaangażowanie czynią marzenia rzeczywistością. Proces, który przeprowadziliśmy, silnie angażował różne środowiska, w tym biznesowe, które są najlepiej przygotowane do tego, aby identyfikować potrzeby i intensyfikować szanse rynkowe. I o to właśnie chodziło. Widząc zaangażowanie ponad 400 podmiotów gospodarczych oraz naukowych, jak również widząc Państwa dzisiejszą liczną obecność wierzę, że ambitny cel, jaki sobie stawiamy, tj. osiągnięcie rzeczywistej międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej naszego regionu, naszych przedsiębiorstw i naszych uczelni – zostanie osiągnięty!

Wielu spośród partnerów zaangażowanych w finalizowany dziś proces deklarowało, że dostępne wsparcie publiczne postrzegane jest jako czynnik mobilizujący i przyspieszający realizację określonych projektów, ale nie sprawczy – że widzicie je Państwo jako uzupełnienie swoich prywatnych, opartych na biznesowej kalkulacji, inwestycji – mówił marszałek Mieczysław Struk, zwracając się do biznesmenów. – Nie stać nas na nietrafione inwestycje i na niezagospodarowaną infrastrukturę, która zamiast napędzać rozwój naszego regionu, stałaby się dla niego finansowym obciążeniem i pomnikiem naszej niekompetencji.

Na zdjęciu: Podpisywanie porozumienia z liderami inteligentnej specjalizacji Pomorza nr 1 -Technologie offshore i portowo – logistyczne. Fot. Kazimierz Netka.

Mieczysław Struk podkreślił, że podpisanie porozumień na rzecz inteligentnych specjalizacji Pomorza nie kończy procesu poszukiwania konkretnych pomysłów o wysokim potencjale innowacyjnym i wdrożeniowym. Jedną z płaszczyzn, która umożliwi systematyczne współdziałanie w tym zakresie będą rady inteligentnych specjalizacji. Rady będą powołane przez sygnatariuszy porozumienia. Składać się będą z przedstawicieli przedsiębiorstw oraz sektora nauki, jak również instytucji z otoczenia biznesu, w tym klastrów. Do kompetencji rady będzie należało m.in. wnioskowanie o aktualizację podpisywanych dziś porozumień, w tym także o uzupełnianie ich o tzw. przedsięwzięcia horyzontalne, nad których przygotowaniem trwają obecnie intensywne prace. Przedsięwzięcia horyzontalne rozumiane są jako projekty lub grupy projektów, które cechują się istotnym oddziaływaniem gospodarczym i leżą w długofalowym interesie znaczącej liczby partnerów aktywnych w obszarze danej inteligentnej specjalizacji.

Stworzyliśmy warunki do powstawania brylantów

– Przeprowadzony w naszym regionie w ostatnich miesiącach proces przedsiębiorczego odkrywania kojarzy mi się z procesem formowania się diamentu – mówił dalej marszałek Mieczysław Struk. – Diament powstaje, jak wiadomo, z węgla, którego w przyrodzie jest bardzo dużo. Jednak dopiero odpowiednie warunki powodują, że atomy węgla łączą się krótkimi, mocnymi wiązaniami w sześciennej, krystalicznej siatce. Następnie wymagane są odpowiednie warunki, ciśnienie i temperatura, które ostatecznie powodują, że ze zwykłego węgla powstaje diament. Udało nam się w regionie znaleźć ogromne zasoby tego „węgla”, niezbędnego do powstania diamentów. Stworzyliśmy odpowiednie warunki, aby dać szanse zetknięcia się ze sobą atomów – firm i uczelni – w celu stworzenia trwałych więzi. Mamy do dyspozycji warunki, kreowane między innymi poprzez zastosowane na Pomorzu oddolne i partycypacyjne podejście do wyboru naszych inteligentnych specjalizacji. Mamy wszystko to, co jest potrzebne, aby powstały diamenty. Wierzę, że takich diamentów – w postaci wysokiej jakości produktów i usług konkurencyjnych na skalę światową – uda nam się wytworzyć jak najwięcej. Co więcej, jestem przekonany, że jeśli uda nam się połączyć odnalezione diamenty z umiejętnościami złotników, czyli partnerów międzynarodowych, to powstanie brylant, który dzięki odpowiednim szlifom błyszczeć będzie na cały świat.

Na zdjęciu: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego, mówi: Wierzę w to, że takich diamentów – w postaci wysokiej jakości produktów i usług konkurencyjnych na skalę światową – uda nam się wytworzyć jak najwięcej. Fot. Kazimierz Netka.

Za realizację ISP będą odpowiedzialni ich liderzy, z którymi w czwartek, 28 stycznia 2016 roku, podpisano porozumienia.

Na realizacje planów jest miliard złotych, na kilka lat. Nie jest to jedyne źródło pieniędzy na rozwijanie inteligentnych specjalizacji Pomorza. Możemy korzystać z zasobów zarządzanego centralnie Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój oraz z zarządzanego w Brukseli programu Horyzont 2020. Liczyć się będą też fundusze prywatne partnerów ISP.

Na zdjęciu: Ryszard Świlski – wicemarszałek województwa pomorskiego mówi o tworzeniu dwudziestej krajowej inteligentnej specjalizacji:Innowacyjne technologie morskie w zakresie specjalistycznych jednostek pływających, konstrukcji morskich i przybrzeżnych oraz logistyki opartej o transport morski i śródlądowy. Fot. Kazimierz Netka.

Zdaniem wicemarszałka województwa pomorskiego, Ryszarda Świlskiego, 4 ISP składają się na jedną krajową, morska. To dzięki staraniom samorządów oraz środowisk naukowych i biznesowych z dwóch województw: pomorskiego i zachodnio – pomorskiego, została stworzona 20. krajowa inteligentna specjalizacja, poświęcona głównie gospodarce morskiej. Jej nazwa brzmi: Innowacyjne technologie morskie w zakresie specjalistycznych jednostek pływających, konstrukcji morskich i przybrzeżnych oraz logistyki opartej o transport morski i śródlądowy.

Na zdjęciu: Adam Mikołajczyk – dyrektor Departamentu Rozwoju Gospodarczego UMWP mówi o dużym zaangażowaniu środowisk biznesowych i naukowych w proces wyłaniania pomorskich inteligentnych specjalizacji. Fot. Kazimierz Netka.

Pomorze jest unikatowe w Unii Europejskiej jeśli chodzi o ustanawianie inteligentnych specjalizacji. To Komisja Europejska nas do tych działań zainspirowała – mówił Adam Mikołajczyk, dyrektor Departamentu Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. I ona, Komisja Europejska, oczekuje od nas, ze p będziemy trzymać „kocioł pod parą”, czyli że nasze działania nie zostaną ani na chwile zatrzymane.

Uznanie dla procesu wyłaniania inteligentnych specjalizacji Pomorza wyraził też Marek Przeor z Komisji Europejskiej, odpowiedzialny za sposoby wdrażania inteligentnych specjalizacji w całej Unii Europejskiej. Oddolne inicjatywy to proces właściwy na wyłanianie inteligentnych specjalizacji.

Na zdjęciu: O Pomorskiem jako liderze w tworzeniu inteligentnych specjalizacji mówi Agnieszka Dawydzik – dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityki Rozwoju w Ministerstwie Rozwoju. Fot. Kazimierz Netka.

Komisja Europejska oczekuje spełnienia warunków tak zwanych ex ante przed sięganiem po unijne dofinansowanie – mówiła Agnieszka Dawydzik dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityki Rozwoju w Ministerstwie Rozwoju. Pomorskie jest pierwszym regionem w kraju, które te warunki ex ante spełniło.

Nie było to łatwe, a sukces został osiągnięty dzięki zaangazowaniu wielu osób, bez zapłaty – podkreślił dyrektor Adam Mikołajczyk. Podziękował naukowcom, przedsiębiorcom oraz innym osobom, którzy pracując nad inteligentnymi specjalizacjami Pomorza, poświęcili na to setki godzin, robili to za darmo! Tworzenie ISP zaczęło się za czasów, gdy dyrektorem Departamentu Rozwoju Gospodarczego UMWP był Włodzimierz Szordykowski.

Na zdjęciu: Jedno ze spotkań w trakcie debat nad projektami inteligentnych specjalizacji Pomorza – 29 kwietnia 2015 roku, w Gdańsku. Fot. Kazimierz Netka.

Przebieg wyłaniania ISP

Od listopada 2013 roku trwały debaty i konsultacje (budowanie partnerstw) – wynika z informacji, przekazanych nam przez Małgorzatę Pisarewicz – rzecznika prasowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.W marcu 2014 nastąpiło sprecyzowanie gospodarczego profilu regionu w ramach badania pn. „Identyfikacja inteligentnych specjalizacji w regionie województwa pomorskiego – konwergencja technologiczna”. 14 maja 2014 roku ogłoszono konkurs na wybór inteligentnych specjalizacji Pomorza (Etap 1). We wrześniu 2014 roku dokonano  wstępnej oceny i przedstawiono rekomendacje dotyczące zgłoszonych inteligentnych specjalizacji. Od października do grudnia 2014 r. trwał konkurs na wybór inteligentnych specjalizacji Pomorza (Etap 2). 9 kwietnia 2015 r. – nastąpiło ogłoszenie wyników konkursu. W okresie: II – IV kwartał 2015 r. – odbywały się negocjacje dotyczące zakresu i formy wsparcia dla działań i przedsięwzięć zgłoszonych do realizacji w ramach inteligentnych specjalizacji. Na I kwartał 2016 r. zaplanowano podpisanie porozumień na rzecz inteligentnych specjalizacji Pomorza. Nastąpiło to 28 stycznia 2016 roku.

Nie ulega wątpliwości, że ustanawiając 4 ISP, przeznaczając na ich rozwój olbrzymie pieniądze, bo na początek aż około miliarda złotych, wskazujemy przyszłość następnym pokoleniom. Jednak, wybór czterech inteligentnych specjalizacji nie oznacza, że nie może być ich więcej; że nie wolno ustanowić następnych. Wprost przeciwnie, powinniśmy być elastyczni i dostosowywać się do nowych możliwości, warunków.

Kazimierz Netka