25 miliardów złotych przeznaczono na przywracanie lepszego życia na zdegradowanych terenach w całej Polsce, a z tego prawie 400 mln zł w Pomorskiem. To dużo, ale ożywienia wymaga około 20 procent naszego terytorium.

Śródmieścia mają stać się atrakcyjniejsze od obrzeży miast

Trwa wybór miast, które mogą pochwalić się najlepszymi efektami w wykorzystywaniu unijnych pieniędzy na przywracanie dożycia n zniszczonych terenów poprzemysłowych, zaniedbanych osiedli, poligonów, składowisk odpadów. Wiadomo, że za wzory już uznano Łódź, Bytom, Wałbrzych. Lista takich miast liczy 57 pozycji. Z tej liczby wybranych zostanie 20 najlepszych miast.

W całym kraju zaczyna się wielkie ożywianie zdegradowanych terenów. Szacuje się, że rewitalizacja powinna objąć około 20 procent naszego terytorium, głównie w miastach.

Na zdjęciu: Podpisywanie umów. Od lewej: Wiesław Byczkowski – wicemarszałek województwa pomorskiego; Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego; Paweł Orłowski – wiceminister infrastruktury i rozwoju; Andrzej Bojanowski – wiceprezydent Gdańska; Jan Szymański – dyrektor Departamentu Programów Regionalnych w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego. Fot. Kazimierz Netka.

W Pomorskiem, 12 października 2015 roku podpisano umowę, dotyczącą przejęcia blisko 4 milionów złotych od ministerstwa na rozpoczęcie prac dokumentacyjnych w sprawie rewitalizacji terenów zdegradowanych (ponadto na konkretne przedsięwzięcia budowlane i społeczne przeznaczono blisko 387 mln złotych). Za kilka tygodni zostaną ogłoszone konkursy, a na podstawie ich wyników, samorządy otrzymają wsparcie finansowe, np. na opracowane lub uzupełnienie programów rewitalizacyjnych miast i gmin miejsko – wiejskich. Programy te będą zaś jedną z podstaw rozdzielania unijnych pieniędzy (owych 387 mln zł) na konkretne działania techniczne i społeczne w zdegradowanych dzielnicach.

Funduszy może być jednak za mało. Andrzej Bojanowski, zastępca prezydenta Gdańska szacuje, że w przypadku stolicy województwa pomorskiego, wystarczy ich na około 40 procent potrzeb.

Na zdjęciu: w tym, zrewitalizowanym budynku na Dolnym Mieście w Gdańsku znajduje się Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”. Tu podpisano umowy. Fot. Kazimierz Netka.

Gdańsk już ożywił spore obszary miasta, na przykład Letnicę, ul Wajdeloty we Wrzeszczu, Grodzisko. Zabiegi takie trwają, w Nowym Porcie, a także w Dolnym Mieście, zaś Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia może być bardzo dobrym przykładem korzystnych efektów zabiegów rewitalizacyjnych – mówił Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego, chwaląc jednocześnie Jadwigę Charzyńską – dyrektor CSW Łaźnia za dokonania w ożywionych obiektach, także w Nowym Porcie. Chodzi bowiem o to, by mieszkańcy utożsamiali się z miejscem swego życia, mówili że to ich dzielnica, że tutaj pragną pozostać – podkreślał marszałek Mieczysław Struk. Dolne Miasto w Gdańsku, dzięki rewitalizacji, zmieniło się już znacznie.

Na zdjęciu, od lewej: Jadwiga Charzyńska – dyrektor CSW Łaźnia; Jan Szymański – dyrektor Departamentu Programów Regionalnych w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego; Maciej Grzywacz – kierownik Referatu Informacji Departamentu Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Fot. Kazimierz Netka.

Właśnie w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia na Dolnym Mieście w Gdańsku, podpisano umowy, w sprawie finansowego wsparcia procesów rewitalizacyjnych. Pierwsza dotyczy unijnych pieniędzy, które Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju przekaże województwu pomorskiemu z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna. Chodzi o kwotę około 4 milionów złotych, na opracowanie dokumentacji mającej być podstawą do ubiegania się o pieniądze na działania techniczne, infrastrukturalne oaz społeczne z zasobów Regionalnego Programu Operacyjnego na latach 2014 – 2020. Druga umowa, podpisana przez marszałków województwa i wiceprezydenta Gdańska, dotyczy przyznania przez Zarząd Województwa Pomorskiego dodatkowego dofinansowania dla gdańskiego projektu rewitalizacji Dolnego Miasta – w kwocie 6,42 mln zł – zaoszczędzonych pieniędzy w RPO na lata 2007 – 2013.

Na zdjęciu: Uczestnicy spotkania w CSW Łaźnia. Fot. Kazimierz Netka.

W skali kraju suma pieniędzy przeznaczona na rewitalizację znacznie wzrośnie. W poprzednim okresie finansowania było to 9 miliardów złotych, a obecnie 25 miliardów złotych. To dużo pieniędzy, ale też potrzeby są olbrzymie. Rewitalizacji wymaga około 20 procent powierzchni kraju – mówił Paweł Orłowski, wiceminister rozwoju regionalnego. Takie zdegradowane tereny są zarówno w dużych jak i małych miastach. Projekty muszą być dobrze przygotowane, dlatego Pomorskie dostaje od ministerstwa około 4 miliony złotych na ten cel. Trzeba zadbać o centra miast, by się nie „rozlewały”, a ci, którzy wyprowadzili się na peryferia, zechcieli wrócić do śródmieść – mówił minister Paweł Orłowski.

Na zdjęciu: Uczestnicy spotkania w CSW Łaźnia. Fot. Kazimierz Netka.

W obecnym „rozdaniu” unijnych pieniędzy w ramach pomorskiego RPO na lata 2014 – 2020, na rewitalizację przeznaczono prawie 387 milionów złotych. Chęć starań o te pieniądze zgłosiło dotychczas 30 miast – powiedział Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego. Pozostałe mają jeszcze szanse przyłączenia się do tego programu.

Na zdjęciu: Gniew. Zamek. W mieście tym planuje się rewitalizację m.in. centrum. Fot. Kazimierz Netka.

Gniew na przykład pragnie zrewitalizować centrum miasta i przedzamcze – dowiedzieliśmy się od Marii Taraszkiewicz-Gurzyńskiej, burmistrz Gniewa. Malbork chce ożywiać centrum oraz południowe tereny miasta. W Czarnem zastanawiają się, jak jednym programem objąć dworzec kolejowy, tereny wojskowe i miejskie.

W całym kraju wyłoniono 57 miast, spośród których zostanie wybranych 20, mających projekty uznane za modelowe; wzorce dla innych miast. Z Pomorskiego do tego gremium „57” zakwalifikowano Słupsk i Tczew – mówił Przemysław Derwich, dyrektor Departamentu Programów Pomocowych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.

– W centrum rewitalizacyjnych zabiegów i ich celów powinni być ludzie. Infrastruktura jest jedynie narzędziem do ożywienia osiedli – mówił Wiesław Byczkowski, wicemarszałek województwa pomorskiego. Dlatego, niezmiernie ważne będą działania społeczne – w szczególności w zakresie kształtowania postaw społecznych i włączenia mieszkańców w przedsięwzięcia rewitalizacyjne.

Finansowana ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 2020 rewitalizacja będzie koncentrowała się nie tylko na remoncie budynków i dróg, ale przede wszystkim na inwestycjach w mieszkańców miast – wynika z materiałów, które przekazał nam Maciej Grzywacz, kierownik Referatu Informacji Departamentu Programów Regionalnych UMWP. Przedsięwzięcia, będą obejmowały w szczególności wspieranie integracji społeczno – zawodowej mieszkańców zdegradowanych obszarów miejskich, rewaloryzację, modernizację i adaptację istniejącej zabudowy, zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz dostosowanie budynków do funkcji społecznych, gospodarczych, rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych. W ramach kompleksowych przedsięwzięć możliwa będzie modernizacja infrastruktury technicznej. Wszystkie realizowane projekty oprócz działań infrastrukturalnych będą obejmowały również bezpośrednio z nimi powiązane działania społeczne skierowane do mieszkańców zdegradowanych obszarów.

Na zdjęciu: Zrewitalizowany Dworzec Morski w Gdyni. Tu powstało Muzeum Emigracji. Fot. Kazimierz Netka.

Teraz pora na przygotowanie się do sięgania po unijne pieniądze. Zarówno po te, przeznaczone na opracowanie dokumentacji – dotyczącej opracowania programów rewitalizacji lub ich uzupełnienia, jak też na konkretne działania. Pierwsze konkursy zostaną ogłoszone w październiku lub listopadzie – wynika z informacji, które przekazał Jan Szymański, dyrektor Departamentu Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego (UMWP). Następnie, w listopadzie i grudniu zostaną przeprowadzone szkolenia, najprawdopodobniej w Słupsku i Gdańsku. Po miesiącu od daty ogłoszenia konkursu, rozpocznie się przyjmowanie wniosków o wsparcie opracowania dokumentacji.

Kompleksowa rewitalizacja wskazanych w lokalnych programach rewitalizacji obszarów problemowych ma być prowadzona poprzez:

– renowację, rewaloryzację, przebudowę i remont istniejącej zabudowy w tym zabytkowej, pełniącej funkcje edukacyjne, kulturalne, sportowe, rekreacyjne, gospodarcze oraz inne społeczne, także w uzasadnionych przypadkach wybrane elementy wspólne w budynkach mieszkalnych wraz z wyposażeniem i zagospodarowaniem bezpośredniego otoczenia;

– adaptację historycznej zabudowy na cele: edukacyjne, kulturalne, sportowe, rekreacyjne, gospodarcze i inne społeczne wraz z wyposażeniem i zagospodarowaniem bezpośredniego otoczenia (prace konserwatorskie, prace restauratorskie, roboty budowlane);

– kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych i półpublicznych o lokalnym charakterze (w tym: renowacja parków, skwerów, zieleńców) i odnowa istniejących terenów zielonych wraz z budową małej architektury (w szczególności małej architektury dedykowanej konkretnym projektom i miejscom, w tym wybieranej w trybie konkursów architektonicznych i urbanistycznych) wraz z tworzeniem zagospodarowania miejskiego dedykowanego rozwojowi drobnych usług ogólnomiejskich;

– budowę nowej, publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji m.in. gospodarczych, kulturalnych, edukacyjnych, społecznych, rekreacyjnych (w szczególnych przypadkach).

Na zdjęciu: Stary Browar w Kościerzynie – przykład udanej rewitalizacji. Fot. Kazimierz Netka.

Oto przykłady przedsięwzięć urzeczywistnionych w Pomorskiem: Rewitalizacja przestrzeni publicznej śródmieścia Wejherowa; Rewitalizacja centrum Lęborka; Rewitalizacja strefy A obszaru zdegradowanego Starego Miasta w Tczewie; Rewitalizacja Traktu Książęcego w Słupsku w obrębie I obszaru problemowego Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Słupska na lata 2009 – 2015. W obecnym okresie ożywianie zdegradowanych terenów i obiektów ma być realizowane z większym udziałem sektora prywatnego – w ramach partnerstwa publiczno – prywatnego. Dotychczas realizatorzy korzystali także z wsparcia pozadotacyjnego w ramach unijnej inicjatywy Jessica. Dzięki temu zrewitalizowano m.in. Stary Browar w Kościerzynie, Muzeum Emigracji w Gdyni, a budowany jest dworzec PKP w Sopocie (pierwszy w UE przypadek partnerstwa publiczno – prywatnego w tego rodzaju działaniach rewitalizacyjnych).

Kazimierz Netka