Fot. Kazimierz Netka.

Panie Profesorki uhonorowane za troskę o dziedzictwo ludzkości i – po raz pierwszy – za badania nad roślinami

Gdańsk szczyci się w świecie wieloma naukowcami. Tak było w przeszłości, gdy rozsławiali nas m.in. Jan Heweliusz i Daniel Gabriel Fahrenheit. Jan Heweliusz, to obok Mikołaja Kopernika najbardziej zasłużony astronom. Jan Heweliusz wyniósł Rzeczpospolitą na firmament niebieski. Dzisiaj wielu naukowców też rozsławia Polskę i Gdańsk na Ziemi oraz w Kosmosie. Najbardziej zasłużeni naukowcy z gdańskich uczelni, wyróżniani są co roku trofeum, zwanym Nagrodą im. Jana Heweliusza, albo Gdańskim Noblem.

Fot. Kazimierz Netka.

Tak stało się również w bieżącym roku, 28 stycznia, w Dworze Artusa – jednym z najbardziej reprezentacyjnych salonów Europy. Mieliśmy przyjemność uczestniczyć w tej uroczystości uhonorowania gdańskich wybitnych mądrości. O szczegółach informuje też Marta Formella z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku:

Nauka jest kobietą. Przyznano Nagrody Naukowe Miasta Gdańska 

Wręczenie gdańskich Nobli, bo tak mówi się o Nagrodzie Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, odbyło się w 411. rocznicę urodzin patrona nagrody. Po raz pierwszy w jednym roku obie nagrody trafiły do kobiet. Docenione za wybitne osiągnięcia zostały prof. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk i prof. Ewa Łojkowska.

Fot. Kazimierz Netka.Uroczystość rozpoczęła się od wyjątkowej gdańskiej tradycji – wystrzału z feluki. Odpalono ładunek znajdujący się w wiszącym modelu historycznego żaglowca i tym sposobem głośno zainaugurowano tegoroczne wręczenie Gdańskich Nobli – Nagród Naukowych Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. Te wyróżnienia naukowców przyznawane są od 1988 roku i dotychczas trafiły do 53 przedstawicieli świata nauki.

Fot. Kazimierz Netka.

– Bardzo mi miło, że nasze gdańskie Noble po raz pierwszy w historii trafiają do dwóch kobiet, niezwykłych nauczkowczyń. To ważne i można powiedzieć to wszystkim kobietom, wszystkim dziewczynkom, nastolatkom, matkom, babciom, ale też często wątpiącym mężczyznom, że dla kobiet nie ma żadnych granic – mówił Piotr Borawski, zastępca prezydenta Gdańska ds. przedsiębiorczości i ochrony klimatu. – Gratuluję laureatkom tej fantastycznej nagrody i dziękuję za to, że w czasach, gdy jest tak wielu sceptyków, jesteście wierne nauce i pokazujecie dokonania naukowe w przestrzeni publicznej. W imieniu mieszkanek i mieszkańców Gdańska nisko chylę czoła przed waszymi dokonaniami.

Nagrody za wybitne osiągnięcia naukowe

Fot. Kazimierz Netka.

Nagroda Naukowa przyznawana jest przez prezydenta Gdańska na wniosek dwóch kapituł, którym przewodniczą, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku (w dziedzinie nauk ścisłych oraz przyrodniczych) oraz prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych). W skład kapituły nagrody wchodzą także rektorzy państwowych wyższych uczelni w Gdańsku, przedstawiciel prezydenta Gdańska, dotychczasowi laureaci nagrody oraz przedstawiciel gdańskich niepublicznych uczelni wyższych.

Kategoria nauk humanistycznych i społecznych

W kategorii nauk humanistycznych i społecznych Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza trafiła do prof. dr hab. Małgorzaty Omilanowska-Kiljańczyk za wybitne dokonania w kraju i za granicą w zakresie nauk o sztuce.

Fot. Kazimierz Netka.

– Profesor Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk jest uznanym w skali krajowej i międzynarodowej autorytetem z zakresu historii sztuki. Jej liczne prace naukowe wnoszą istotny wkład do wiedzy o międzynarodowych relacjach kulturowych w szczególności na obszarze krajów nadbałtyckich. Głęboko angażuje się w problematykę architektoniczną Gdańska i Pomorza. W aktywności badawczej inspirowanej przesłankami poznawczymi zawsze dba o wszechstronny przekaz pozyskanej wiedzy do otoczenia społecznego. Aktywnie uczestniczy w działalności różnych instytucjach nauki i kultury. Jest uczoną wnoszącą nieprzemijający wkład, do wiedzy o polskiej kulturze. Jej działalność naukowa, popularyzatorska i społeczna podnosi rangę i znaczenie pomorskiego ośrodka naukowego i Uniwersytetu Gdańskiego. Wpisuje się godnie w panteon uznanych uczonych Gdańska. Znamienite osiągnięcia badawcze oraz zaangażowanie w działalność akademicką, społeczną i organizacyjną w pełni uzasadniają uhonorowanie profesor Małgorzaty Omilanowskiej-Kiljańczyk Nagrodą Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza: Za wybitne dokonania w kraju i za granicą w zakresie nauk o sztuce. To uhonorowanie jest docenieniem nieprzemijających osiągnięć naukowych Laureatki oraz podziękowaniem za wkład w rozwój pomorskiego ośrodka naukowego i wieloletnie zaangażowanie w podnoszenie prestiżu Uniwersytetu Gdańskiego i naszego 1000-letniego Miasta Gdańska – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Jerzy Błażejowski, przewodniczący kapituły w kategorii nauk humanistycznych i społecznych, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Kategoria nauk ścisłych i przyrodniczych 

W kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych uhonorowana została prof. dr hab. Ewa Łojkowska – za wybitne osiągnięcia naukowe dotyczące badań fitopatologicznych, w szczególności poznanie i opisanie pełnej puli genetycznej patogenów roślin z gatunków Dickeya solani i Pectobacterium parmentieri, opracowanie testów molekularnych pozwalających na ich efektywne wykrywanie i identyfikację oraz opracowanie innowacyjnych metod ochrony roślin przed patogenami.

Fot. Kazimierz Netka.

– Można z pełnym przekonaniem powiedzieć, że tegoroczna Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza w dziedzinie nauk przyrodniczych i ścisłych dostaje się w ręce wybitnej badaczki, mającej osiągnięcia naukowe w skali światowej w zakresie fitopatologii, znakomitej twórczyni szkoły naukowej, która wykształciła dużą grupę specjalistów pracujących w różnych instytucjach, wspaniałej organizatorki nauki, potrafiącej profesjonalnie i z pełnym zaangażowaniem pracować nad wdrażaniem wysokich standardów na uczelni, w różnego rodzaju komisjach, komitetach i organizacjach, niezwykle sprawnie przewodniczyć ich działalności, co zyskuje uznanie i podziw w kraju i za granicą. Składając Pani prof. dr hab. Ewie Łojkowskiej najszczersze gratulacje i wyrazy ogromnego uznania za wybitne osiągnięcia w szeroko rozumianej działalności naukowej, życzę równocześnie dalszych wielkich sukcesów i osiągnięć akademickich a także pełnej satysfakcji w życiu osobistym. Gdańsk może być dumny z tak znakomitej laureatki najwyższego wyróżnienia naukowego tego miasta – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn, przewodniczący kapituły w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku.

Każda z laureatek otrzymała dyplom, statuetkę Heweliusza autorstwa prof. Jana Szczypki oraz nagrodę finansową w wysokości 20.000 zł brutto.

Nagroda im. Jana Heweliusza, przyznawana za wybitne osiągnięcia naukowe, została ustanowiona w 1987 roku, natomiast pierwszego laureata wyłoniono w 1988 roku. Przez kilkanaście lat Nagroda przyznawana była jedynie w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych, a w 2001 roku po raz pierwszy przyznano ją także w dziedzinie nauk humanistycznych. W 2013 roku kategoria nauk humanistycznych została poszerzona o nauki społeczne.

Biogramy laureatek

Fot. Kazimierz Netka.

Profesor dr hab. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk 

Małgorzata Omilanowska jest historyczką sztuki, profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Gdańskim i profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Sztuki PAN. Specjalizuje się w problemach architektury XIX, XX i XXI wieku, przede wszystkim Warszawy, Gdańska i regionu pobrzeża Bałtyku, a także dziejów ochrony zabytków i życia artystycznego. Była stypendystką kilkunastu europejskich instytucji naukowych, m.in. Wissenschaftskolleg w Berlinie. Była członkiem wielu rad naukowych m.in. Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze i House of European History w Brukseli, a obecnie Deutsches Historisches Institut i członkiem Rady Programowej ECS w Gdańsku. Jest także członkiem Rady Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 2012-2014 była podsekretarzem stanu, a w latach 2014-2015 Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest autorką ponad setki artykułów naukowych i książek, m.in. Budowanie nad Bałtykiem (2017), za którą otrzymała nagrodę Splendor Gedanensis, a także: Kreacja-Konstrukcja-Rekonstrukcja (2016), Budowanie na obcej ziemi (2016), Nadbałtyckie Zakopane. Połąga w czasach Tyszkiewiczów (2011), Architekt Stefan Szyller (2008), Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej (2004).

Została uhonorowana odznaczeniami międzynarodowymi: Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Włoskiej, Krzyżem Wielkim Orderu Oranje-Nassau Królestwa Niderlandów, Krzyżem Wielkim Orderu Lwa Finlandii oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Sztuki i Literatury Francji, Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska „Splendor Gedanensis” i nagrodą specjalną Rektora z okazji 50-lecia Uniwersytetu Gdańskiego.

Profesor dr hab. Ewa Łojkowska

Ewa Łojkowska jest biotechnolożką roślin, profesorem Uniwersytetu Gdańskiego i kierowniczką Zakładu Ochrony i Biotechnologii Roślin w Instytucie Biotechnologii, Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Od 2019 jest przewodniczącą Komisji ds. Społecznej Odpowiedzialności Uniwersytetu Gdańskiego; od 2020 przewodnicząca Rady Dziedzinowej Nauk o Życiu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; specjalistką w zakresie molekularnych czynników warunkujących chorobotwórczość bakterii, bioróżnorodności i epidemiologii bakteryjnych patogenów roślin, molekularnych podstaw odporności roślin na bakterie oraz taksonomii molekularnej. Druga grupa jej badań obejmuje zagadnienia dotyczące biologicznie czynnych, roślinnych metabolitów wtórnych, możliwości ich wykorzystania do ochrony zdrowia człowieka, biotechnologicznych metod rozmnażania rzadkich i ginących gatunków roślin (storczyki polskie, rośliny owadożerne). Twórczyni szkoły naukowej obejmującej badania bioróżnorodności, taksonomii oraz czynników molekularnych warunkujących chorobotwórczość bakteryjnych patogenów roślin. W kadencji 2013–2016 i 2017–2020 członkini Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych oraz wiceprzewodnicząca Sekcji Nauk Biologicznych, Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych Centralnej Komisji, od 2007 członkini, od 2011 roku zastępczyni przewodniczącego, od 2020 przewodnicząca Komitetu Biotechnologii Polskiej Akademii Nauk.

Od 2006 jest przewodniczącą Jury nagrody L’Oreal Polska dla Kobiet i Nauki, od 2008 prezeska Fundacji Profesora Wacława Szybalskiego, od 2002 członkini komitetu zarządzającego, a w latach 2010-2012 wiceprzewodnicząca międzynarodowej organizacji ScanBalt. Od 2013 członkini Jury międzynarodowego Programu International Rising Talents. Od 2021 członkini AcademiaNET i ekspert Programu RE-IMAGING EUROPA–Sustainable Agriculture and Innovation.

Profesor Ewa Łojkowska została odznaczona m.in. w 2001 roku Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotym Krzyżem Zasługi, w 2011 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w roku 2020 Medalem 50-lecia UG.

Fot. Kazimierz Netka.

Uroczystość wręczenia Nagrody Naukowej odbywa się rokrocznie w rocznicę urodzin (w 1611 roku, w Gdańsku) Jana Heweliusza tj. 28 stycznia. Do tej pory Nagrodę Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza otrzymało 53 gdańskich naukowczyń i naukowców. Do tego zaszczytnego grona dołączyły właśnie prof. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk i prof. Ewa Łojkowska – napisała Marta Formella z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku.

Patron Nagrody – Gdańskiego Nobla – był słynnym astronomem i piwowarem. Swą pracownię miał przy ul. Korzennej. Grób Jana Heweliusza znajduje się w Kościele Św. Katarzyny. Niemal dokładnie nad grobem – na dachu tej świątyni – znajduje się antena, skonstruowanego w Gdańsku, w 2011 roku, zegara pulsarowego – na 400. rocznicę urodzin Jana Heweliusza.

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: Pulsarowy.pl