Terroryzm, wojna asymetryczna, to nie nowości. Zaatakować mogą nie tylko zagraniczni, ale również krajowi przestępcy. I to w miejscach, w których czujemy się bezpiecznie.

Powstaje ustawa antyterrorystyczna, Czy nas obroni? Czy zmniejszy zagrożenie?

11 września 2001 roku, gdy terroryści uderzyli samolotami w World Trade Center w Waszyngtonie, w USA, przeżyliśmy szok. Z tego względu, w Gdańsku, w Polsce, na Bałtyku, przygotowywaliśmy się do działań kontrterrorystycznych, organizując ćwiczenia pod kryptonimem: Topaz – 05, przeprowadzone m.in. przez Wojewódzki Sztab Wojskowy w Gdańsku i Pomorski Okręg Wojskowy, z udziałem Marynarki Wojennej, Straży Granicznej, Policji, a także innych instytucji, również cywilnych. Potem były następne; np. w kwietniu 2009 roku, między innymi na przejściu granicznym w Gdańsku Nowym Porcie. Oto scenariusz: w nocy z 22 na 23 kwietnia 2009 roku, przestępcy, zbiegli z zakładu karnego w Gdańsku, opanowali na terenie Bazy Promowej w Gdańsku Nowym Porcie autokar, w którym podróżowali Szwedzi. Inna grupa bandytów zaatakowała pociąg SKM w Gdyni. Na szczęście, zostali obezwładnieni.

Na zdjęciu: Kibice na stacji w Tczewie. Udowodnili, że są porządni. Fot. Kazimierz Netka.

Wydawać by się mogło, że do odparcia ataków jesteśmy przygotowani. Niestety, wkrótce okazało się, że nie bardzo. Dowodem tego jest napad kibiców piłki nożnej na pociąg, w rejonie stacji SKM Gdańsk Żabianka, w sobotę, 17 stycznia 2014 r. wieczorem, około godziny 18.20. Nie były to ćwiczenia, a agresji nie udało się przewidzieć. Kilka osób trafiło szpitala. Przestępcy uciekli, a była ich około setka.

Na zdjęciu: Ćwiczenie Topaz-05. Pościg na Bałtyku, za terrorystami, którzy opanowali statek. Fot. Kazimierz Netka.

Być może coś zmieni na lepsze ustawa antyterrorystyczna, która teraz jest przygotowywana. Prace nad jej projektem rozpoczęły się już w grudniu zeszłego roku. O tym, że terroryści mogą przeniknąć do nas dość łatwo, świadczy fakt próby zakupu broni w Gdyni, przez trzech obywateli holenderskich, pochodzenia bliskowschodniego. Niepokój nasz jest potęgowany tragicznymi wydarzeniami w Europie zachodniej, zwłaszcza po atakach w Brukseli. Nawet przy najlepiej działających służbach specjalnych, terroryści mogą znaleźć lukę i dokonać zamachu. Warto więc, by każdy z nas widział, jak postępować.

Poradnik na ten temat znaleźliśmy na stronie internetowej resortu spraw wewnętrznych: „Terroryzm – co robić w sytuacji zagrożenia” – pod adresem: https://mswia.gov.pl/pl/bezpieczenstwo/terroryzm-co-robic-w-s/242,dok.html .

Oto, podstawowe, ogólne zasady, które warto przestrzegać. Przede wszystkim – zwróć uwagę na to, co dzieje się wokół ciebie. Dotyczy to przede wszystkim miejsc publicznych, np.: supermarketów, środków komunikacji publicznej, imprez masowych.

Co może być sygnałem ostrzegającym o niebezpieczeństwie? Rzucające się w oczy nietypowe zachowanie osób; pozostawione bez opieki przedmioty: paczki, torby, pakunki, a także samochody, a zwłaszcza furgonetki, parkujące w nietypowych miejscach, tj. w pobliżu kościołów i miejsc organizowania imprez masowych i zgromadzeń. Nie dotykaj podejrzanych przedmiotów pozostawionych bez opieki. Powiadom stosowne służby (policję, straż miejską, administratora obiektu).

Jeżeli dojdzie do akcji ewakuacyjnej lub ratowniczej, zastosuj się do poleceń osób kierujących operacją, zachowaj spokój i bezpiecznie, bez paniki opuść niebezpieczną strefę; nie udawaj bohatera, reagowanie pozostaw profesjonalistom (policji, straży pożarnej, pogotowiu ratunkowemu).

Na zdjęciu: Ćwiczenie Topaz-05. Desant antyterrorystów na statek przejęty przez zamachowców. Fot. Kazimierz Netka.

Jak postępować w sytuacji zagrożenia atakiem bombowym? Jeżeli wiesz o podłożeniu ładunku wybuchowego lub znalazłeś przedmiot niewiadomego pochodzenia i podejrzewasz, że może to być bomba lub inne niebezpieczne urządzenie, powinieneś to natychmiast zgłosić służbom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo na tym terenie. Może to być najbliższa jednostka policji, straży miejskiej lub administrator obiektu – radzi Ministerstwo. Zawiadamiając policję podaj następujące informacje: rodzaj zagrożenia i źródło informacji o zagrożeniu (informacja telefoniczna, podejrzany przedmiot); treść rozmowy z osobą przekazującą informację o podłożeniu ładunku numer telefonu, na który przekazano informację o zagrożeniu oraz czas połączenia opis miejsca i wygląd przedmiotu.
Jak się przygotować? Pomyśl, którędy w pośpiechu można się ewakuować z budynku, metra lub innych zatłoczonych miejsc. Zwróć uwagę na ciężkie lub łatwo tłukące się przedmioty, które mogą być przesunięte podczas wybuchu. Zapamiętaj elementy z najbliższego otoczenia. Pamiętaj o tym, aby nie przyjmować od obcych osób żadnych pakunków, nie pozostawiać własnego bagażu bez opieki.

Na zdjęciu: Ćwiczenia kontrterrorystyczne w kwietniu 2009 roku. Instalowanie zdalnie sterowanego działka – do „rozstrzelania” ładunku wybuchowego. Fot. Kazimierz Netka.

Jak się zachować po otrzymaniu informacji o podłożeniu lub groźbie podłożenia bomby? Do czasu przybycia policji należy zabezpieczyć zagrożone miejsce, zachowując elementarne środki bezpieczeństwa. Po przybyciu policji na miejsce incydentu bombowego, przejmuje ona dalsze kierowanie akcją. Należy bezwzględnie wykonywać polecenia policjantów. W razie braku informacji o konkretnym miejscu podłożenia bomby, użytkownicy pomieszczeń powinni sprawdzić swoje miejsce pracy – być może uda się znaleźć przedmioty nieznanego pochodzenia. Podejrzanych przedmiotów nie wolno dotykać. Pomieszczenia ogólnodostępne sprawdzają osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo w danej instytucji. Po ogłoszeniu ewakuacji należy zachować spokój, pozwoli to sprawnie i bezpiecznie opuścić zagrożony rejon. Po ogłoszeniu ewakuacji w miejscu pracy należy je opuścić, zabierając rzeczy osobiste (torebki, siatki, nesesery). Identyfikacją ładunku wybuchowego zajmują się wyspecjalizowane jednostki i komórki organizacyjne policji. Jak najszybciej oddal się z miejsca zagrożonego wybuchem. W przypadku włączenia parkingu dla pojazdów w strefę zagrożenia, nie ratuj na siłę swojego samochodu (dotyczy to również innych cennych przedmiotów) – życie jest ważniejsze.

Na zdjęciu: Stacja metra w rejonie Ronda Schumana w Brukseli. Niedaleko tej stacji doszło we wtorek, 22 marca 2016 roku, do zamachu terrorystycznego w metrze. Fot. Kazimierz Netka.

Powyższe procedury obowiązują także we wszystkich rodzajach transportu publicznego.

Jak postępować w przypadku otrzymania podejrzanej przesyłki? Oto, co powinno wzbudzić nasze podejrzenia: brak nadawcy; brak adresu nadawcy; przesyłka pochodzi od nadawcy lub z miejsca, z którego się nie spodziewamy otrzymać czegokolwiek. Jeśli otworzyliśmy przesyłkę, a jej zawartość wydaje się podejrzana – trzeba wyłączyć system wentylacji i klimatyzacji, zamknąć okna. Jeśli przesyłka wydaje ci się podejrzana, nie otwieraj jej: – umieść ją w grubym worku plastikowym i szczelnie go zamknij. Worek ten umieść w drugim grubym plastikowym worku, ten również szczelnie zamknij – zawiąż supeł i zaklej taśmą klejącą. Paczki nie przenoś, najlepiej, by pozostała na miejscu. Powiadom lokalny posterunek policji lub straż pożarną – służby te podejmują wszystkie niezbędne kroki w celu zabezpieczenia przesyłki.
Jeśli otworzyłeś paczkę, a jej zawartość wydaje się podejrzana – nie naruszaj jej zawartości; nie rozsypuj, nie przenoś, nie dotykaj, nie wąchaj, nie powoduj ruchu powietrza w pomieszczeniu. Zaklejony worek umieść w drugim worku, zamknij go i zaklej i dokładnie umyj ręce. Powiadom lokalną jednostkę policji lub straż pożarną i stosuj się do ich wskazówek. Po przybyciu właściwych służb stosuj się do ich zaleceń.

Na zdjęciu: Żołnierze z 4. Brodnickiego Pułku Chemicznego im. Ignacego Mościckiego czyszczą sprzęt i siebie ze skażeń – po akcji unieszkodliwiania chemikaliów. Fot. Kazimierz Netka.

Jak postępować w przypadku skażeń biologicznych i chemicznych? Warto wiedzieć, że sygnał alarmu o skażeniach środkami chemicznymi lub biologicznymi nadawany jest: za pomocą syren (przez 3 minuty przerywany dźwięk – 10 sekund głos syreny, 25 sekund przerwy, 10 sekund syrena, 15 sekund przerwy…), za pośrednictwem radia, telewizji i radiowęzłów lub pojazdów wyposażonych w megafony. Jeżeli jedziesz samochodem: wyłącz dmuchawy i zamknij okna, włącz zamknięty obieg powietrza, słuchaj radia (najlepiej lokalnego) i stosuj się do poleceń służb ratowniczych. Pojedź do pierwszego zamieszkanego budynku i postępuj według wskazówek dla osób przebywających poza budynkiem. Jeżeli jesteś w budynku: Pozostań w nim; wpuść zagrożonych przechodniów; poinformuj innych mieszkańców o zagrożeniu; zamknij drzwi i okna; wyłącz klimatyzację i wentylatory, pozalepiaj wywietrzniki, pozamykaj wywietrzniki w ramach okiennych; znajdź pomieszczenia bez okien, ale: unikaj przebywania w piwnicach i innych nisko położonych częściach budynku; unikaj niepotrzebnego zużycia tlenu; włącz radio lub telewizor (najlepiej stację lokalną).

Na zdjciu: Urządzenie mobline – prysznic – do dekontaminacji – usuwania skażeń z ludzi. Pokaz w 4. Brodnickim Pułku Chemicznym im. Ignacego Mościckiego. Fot. Kazimierz Netka.

Jeżeli jesteś poza budynkiem: znajdź najbliższy zamieszkany obiekt; w miarę możliwości poruszaj się prostopadle do kierunku wiatru, chroń drogi oddechowe (np. oddychaj przez chusteczkę do nosa); umyj dokładnie twarz, włosy i ręce, oczyść oczy i uszy; w przypadku kontaktu z niebezpiecznymi substancjami, zostaw odzież wierzchnią i obuwie przed domem.

JNa zdjęciu: Do skażeń może dojść nie tylko wskutek terrorystycznego ataku. Niebezpieczny jest też iperyt, z czasów II wojny światowej. Zdjęcie z prezentacji w 4. Brodnickim Pułku Chemicznym im. Ignacego Mościckiego. Fot. Kazimierz Netka.

Jeżeli doszło do skażenia: nie dotykaj i nie wąchaj podejrzanych przedmiotów, nie sprzątaj proszku, nie ścieraj cieczy. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się substancji, przykryj ją np. kocem. Pozamykaj okna oraz drzwi i wyłącz klimatyzację, nie dopuść do przeciągów. Opuść pomieszczenie i nie wpuszczaj do niego innych osób. Umyj dokładnie ręce wodą i mydłem. Zdejmij ubranie, które miało kontakt z podejrzaną substancją i włóż do plastikowego worka. Umyj się pod prysznicem. Po kontakcie z podejrzanymi substancjami nie jedz, nie pij i nie pal. Wszystkie osoby, które miały kontakt z podejrzaną substancją albo znalazły się w odległości ok. 5 m od niej, powinny się zgłosić na policję.
Jeżeli doszło do skażenia pomieszczeń aerozolami: wyłącz wentylatory i klimatyzację w całej okolicy; zamknij okna i drzwi, opuść pomieszczenie; wyłącz klimatyzację w budynku; sporządź listę wszystkich obecnych osób i udostępnij ją policji.

Na zdjęciu: Akcja antyterrorystów ze Straży Granicznej – obezwładnianie zamachowców, którzy opanowali autokar z obcokrajowcami – w Bazie Promowej w Gdańsku Nowym Porcie (ćwiczenia). Fot. Kazimierz Netka.

Jak postępować w przypadku znalezienia się w grupie zakładników? Rób, co ci każą. Nie graj bohatera i nie stawiaj oporu. Dyskutowanie z napastnikami lub bunt mogą tylko pogorszyć sytuację. Twoim zadaniem powinno być przetrwanie. Czekaj na akcję wyspecjalizowanej jednostki ratowniczej. Staraj się zwrócić uwagę napastników na fakt, że mają do czynienia z ludźmi (personifikowanie siebie i innych). Bądź spokojny, naturalny, znajdź po-stawę pośrednią między agresją a pasywnością i uległością. Nie bądź „utrapieniem” dla napastników (bunt, dyskutowanie, silne reakcje emocjonalne). Pamiętaj, że sytuacja może trwać długo – postaraj się rozwinąć u siebie potrzebę przetrwania. Nie wykonuj gestów zwracających uwagę porywaczy. Nie zadawaj pytań, nie patrz w oczy terrorystom, bądź im posłuszny bez dyskusji, siedź spokojnie na miejscu. Pytaj zawsze o pozwolenie, np. gdy chcesz wstać lub otworzyć torbę. Na żądanie terrorystów oddaj im przedmioty osobiste. Usuń (wyrzuć) wszelkie oznaki władzy, zajmowania ważnej pozycji. Zapamiętaj szczegóły dotyczące porywaczy i otoczenia – może to pomóc władzom w uwolnieniu pozostałych zakładników oraz identyfikację porywaczy przy aresztowaniu.
Jak postępować w trakcie operacji antyterrorystycznych? Staraj się uspokoić; akcja zawsze wywołuje zamieszanie i panikę, ludzie są w szoku. Nie uciekaj, połóż się na podłodze i spróbuj znaleźć jakąś osłonę, trzymaj ręce na głowie do końca operacji. Słuchaj rozkazów i instrukcji grupy antyterrorystycznej i nie zabieraj jej czasu na zadawanie zbędnych pytań. Nie trzyj oczu w wypadku użycia gazów łzawiących. W razie strzelaniny połóż się na ziemi lub schowaj się za jakimś przedmiotem. Nie uciekaj z obiektu, dopóki nie zostanie wydany rozkaz wyjścia – możesz zostać wzięty za terrorystę. W chwili wyzwolenia wychodź jak najszybciej, nie zatrzymuj się dla zabrania rzeczy osobistych, zawsze istnieje ryzyko wybuchu lub pożaru. Spróbuj się zidentyfikować (przedstawić), bądź jednak przygotowany na ostre traktowanie ze strony ekipy ratunkowej – dopóki nie zostaniesz formalnie zidentyfikowany jako jeden z zakładników, jesteś potencjalnie jednym z porywaczy.

Jak przygotować firmę do nagłego zdarzenia? Środowisko biznesu jest równie narażone na akty terrorystyczne, jak pojedyncze osoby. Właściciele firm powinni planować zachowanie i procedury awaryjne na wypadek zagrożeń. Od tego zależy nie tylko bezpieczeństwo pracowników, ale również przetrwanie przedsiębiorstwa. Pracownicy muszą wiedzieć, jak postępować w przypadku niebezpieczeństwa. Zastanawianie się, co robić, jest Twoim zadaniem, zanim znajdziesz się w obliczu kryzysu.

Na zdjęciu: Fragment prezentacji w 4. Brodnickim Pułku Chemicznym im. Ignacego Mościckiego. Fot. Kazimierz Netka.

Oto, co należy posiadać: listy numerów kontaktowych pracowników, tak by można było nawiązać z nimi lub z ich rodzinami najszybszy kontakt; plan bezpiecznej ewakuacji. Warto ćwiczyć zaplanowane procedury z pracownikami; regularnie kopiować dane z komputerów i przechowywać je poza siecią komputerową; ubezpieczyć się w celu minimalizacji strat personelu i klientów; określić procedury postępowania biznesowego w przypadku wystąpienia nagłego zdarzenia – radzi resort spraw wewnętrznych. Więcej wiadomości znajduje się na stronie: https://mswia.gov.pl/pl/bezpieczenstwo/terroryzm-co-robic-w-s/242,dok.html . Warto też zaglądać na stronę internetowa Wydziały Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego: http://www.gdansk.uw.gov.pl/urzad/wydzialy/27-wydzial-bezpieczenstwa-i-zarzadzania-kryzysowego .

Kazimierz Netka