Naukowcy stworzyli prawdopodobny obraz przyszłości królowej naszych rzek.
Bez tej wiedzy nie ma co planować drogi wodnej
Czy i w jakim kierunku zagospodarowywać Wisłę? – to podstawowe pytanie, na które powinniśmy znaleźć odpowiedź. Wisła nie będzie zawsze taka, jaką jest teraz. Przyjmie inny charakter, wskutek zmian klimatycznych na Ziemi, czyli jeszcze w tym wieku. Nie wiadomo, czy wystarczy w Wiśle wody dla statków. O tym, że owa rzeka się zmienia, świadczyć może to, co się z nią dzieje od samego początku. A różnice są znaczne.
Kilkanaście tysięcy lat temu Wisła wpadała do… Atlantyku, w rejonie dzisiejszej Szkocji, Bałtyk bowiem nie istniał; zamiast niego był lodowiec. Warto też wiedzieć, że około 10 tysięcy lat temu, wody z obszaru pomorskiego wiślanego dorzecza, płynęły na południe.
Na fotografii: Pierwsza strona okładki publikacji „Nad Wisłą”. Czy w przyszłości zamiast rzeki będą w wiślanej dolinie jeziora?
Takie informacje podaje, unikatowa, naukowa publikacja pt. „Nad Wisłą”, wydana w bieżącym roku przez Fundację Na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Książka ta, bogato i barwnie ilustrowana, powstała pod redakcją naukową w składzie: dr Witold Lenart, prof. Artur Magnuszewski, dr Wiesław Nowicki.
A co się współcześnie z królową naszych rzek dzieje? Zacznijmy od sytuacji na północy kraju. Istotne dla przyszłego zagospodarowania Wisły jest to, na co we wspomnianej publikacji zwraca uwagę gdańszczanin, dr inż. Kazimierz Cebulak. Chodzi o zagadnienie łączenia się Wisły z morzem.
Na zdjęciu: Dr inż. Kazimierz Cebulak w Gdańsku Świbnie, w 110. rocznicę powstania Wisły Przekop – przy obelisku, upamiętniającym 110-lecie Przekopu Wisły (120. rocznica przypada 31 marca 2015 roku).
Dr inż. Kazimierz Cebulak, w swym artykule pt. „Wokół przyrodniczo – technicznego fenomenu sztucznego ujścia Wisły” sygnalizuje, że Wisła uchodzi w Bałtyku! Czyli, że jest nieco inaczej niż podają podręczniki szkolne: że królowa naszych rzek wpada DO Bałtyku. Wylot koryta Wisły znajduje się bowiem w Zatoce Gdańskiej, około 2 kilometrów od pierwotnego brzegu morskiego na Mierzei Wiślanej. Dr inż. Kazimierz Cebulak podkreśla też, że Wisła, od okolic Tczewa do Bałtyku, płynie „akweduktem”. To znaczy, że wierzch jej wody znajduje się ponad Żuławami nie tylko podczas wezbrań powodziowych. Jeżeli dojdzie do przerwania wałów, to nawet przy średnim stanie wody w rzece, okoliczne obszary mogą zostać zalane, a tereny depresyjne zatopione.
Niezmiernie ważne są, zawarte w publikacji „Nad Wisłą”, przewidywania. Chodzi o wydarzenia, których powinniśmy się spodziewać do końca bieżącego wieku, czyli w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat. Wisła może złagodzić niekorzystne następstwa zmian klimatu na Ziemi – wynika z artykułu „Klimat i przyszłość rzeki” napisanego przez prof. Zbigniewa Władysława Kundzewicza. Rzeka ta stanie się magazynem wody, której może nam brakować o wiele bardziej niż teraz. To nie świadczy, że zmniejszy się zagrożenie powodziami. Wprost przeciwnie. Wskutek zmian klimatu, na Wiśle nastąpi wzrost zmienności wielkości przepływów. Niektóre ekstrema pogodowe w dorzeczu Wisły mogą stać się bardziej ekstremalne – czytamy w zakończeniu artykułu prof. Zbigniewa Kundzewicza.
Musimy więc mieć na uwadze, że raz może w tej rzece być nadmiar wody, a raz za mało. Już teraz płycizny na Wiśle są takie, że statek nie przepłynie. Niewykluczone, że za kilkadziesiąt lat, podczas dłuższych okresów bez opadów, zamiast rzeki będą w dolinie Wisły… jeziora, połączone strumieniami! To brzmi niedorzecznie i jest bardzo mało prawdopodobne, ale wymaga uwzględnienia przy planowaniu zagospodarowania rzeki, na przykład przystosowywania jej do żeglugi.
Publikacja „Nad Wisłą” (otrzymaliśmy ją dzięki uprzejmości Pani Karoliny Skolimowskiej z Fundacji Na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju) ma ogromne znaczenie, także edukacyjne. Na dołączonej do książki płycie, są scenariusze lekcyjne, które umożliwią przeprowadzenie zajęć dla młodzieży. Zadbano też o materiały dla organizacji i instytucji zajmujących się Wisłą. Na płycie jest też zbiór dodatkowej ikonografii (w tym tabel, wykresów, fotografii i ilustracji zapewnionych dzięki wsparciu Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej). Cenny jest też zestaw oficjalnych dokumentów dotyczących gospodarki wodnej w Polsce i Unii Europejskiej. Więcej wiadomości można znaleźć na stronie http://www.klimatawoda.pl/nad-wisla .
Więcej dowiemy się podczas organizowanej przez Pomorską Radę Federacji Stowarzyszeń Naukowo–Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej ( FSNT NOT) w Gdańsku, konferencji pt. „Bezpieczeństwo przeciwpowodziowe Żuław i Gdańska – historia i teraźniejszość” – wynika z informacji, które przekazał nam Andrzej Szejerka, zastępca dyrektora Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku.
Konferencja odbędzie się w Domu Technika NOT w Gdańsku, 31 marca 2015 r. Zostanie poprzedzona wyjazdem delegacji do Świbna i złożeniem tam wieńca przy obelisku. Wstępnie, zaakceptowano następujące referaty, do wygłoszenia podczas konferencji: „Przekop Wisły i jego znaczenie dla Żuław (rys historyczny)”; „Programy dla Żuław i ich realizacja (rys historyczny)”; „Program dla Żuław do roku 2020-2030”; „Pętla Żuławska”; „Lodołamanie na Wiśle”.
Kazimierz Netka