Na zdjęciu, od lewej: Anna Mańk – zastępca prezesa NFOŚiGW; minister środowiska Henryk Kowalczyk; Marek Ryszka – p.o. prezesa NFOŚiGW; Dominik Bąk – zastępca prezesa NFOŚiGW. Fot. Kazimierz Netka.

Nawet Westerplatte nie możemy obronić przed następstwami ocieplenia na Ziemi…

NFOŚiGW daje pieniądze na sięganie po bogactwa nawet te, znajdujące się w ziemi z minionych epok geologicznych. Przykładem może być finansowanie rozwoju geotermii w Polsce. Teraz, w roku obchodów swego jubileuszu: 30-lecia działalności, NFOŚiGW wspiera finansowo przedsięwzięcia, które będą miały olbrzymie znaczenie w przyszłości. Narodowy Fundusz uruchamia bowiem nowe programy wsparcia. Jeden z nich to „Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska”.

Skutki zmian klimatycznych dają się coraz bardziej we znaki. Dowodem tego mogą być ataki Bałtyku, trąby powietrzne, gwałtowne powodzie, susze czyli zdarzenia z ostatnich trzech lat. Jednak, już wcześniej żywioły przyrody niszczyły nasze miasta, wioski.

Na zdjęciu: skutki suszy na Pobrzeżu Słowińskim w Pomorskiem. Fot. Kazimierz Netka

Wyraźnie więc widać, że ocieplanie się na Ziemi jest przyczyną wzrostu agresji żywiołów przyrody. Silniejsze i częstsze są sztormy na Bałtyku. Mocniej wieją wiatry. Deszcze stały się gwałtowniejsze i obfitsze. Powodzie zagrażają nam przez cały rok. Dokuczają nam susze. Do tych zmian w naturze, ale powodowanych też przez ludzi, musimy się przystosować, dopasować swe życie do nowej sytuacji klimatycznej, a to jest bardzo kosztowne. Pomocy udziela NFOŚiGW, tworząc nowe programy pieniężnego wsparcia. Nazwa jednego z nich brzmi: Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska”. Przewidziano w nim udzielanie pożyczek na bardzo korzystnych warunkach, z możliwością częściowego umorzenia zwrotu udostępnionych beneficjentom pieniędzy.

Oto najważniejsze wiadomości na temat nowego programu NFOŚiGW: „Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska”.

Na zdjęciu, od lewej: Sławomir Kmiecik – rzecznik prasowy, dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW; Anna Mańk – zastępca prezesa NFOŚiGW; minister środowiska Henryk Kowalczyk a także Marek Ryszka – p.o. prezesa NFOŚiGW; Dominik Bąk – zastępca prezesa NFOŚiGW – uczestnicy konferencji w Warszawie. Fot. Kazimierz Netka

Mówiono o tym podczas konferencji prasowej w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Wiadomości o tej problematyce przekazali: minister środowiska Henryk Kowalczyk a także Marek Ryszka – p.o. prezesa NFOŚiGW, Anna Mańk – zastępca prezesa NFOŚiGW, Dominik Bąk – zastępca prezesa NFOŚiGW, Sławomir Kmiecik – rzecznik prasowy, dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW, a także Wojciech Stawiany – ekspert NFOŚiGW, Urszula Zając – dyrektor Departamentu Energii NFOŚiGW, Jarosław Roliński– dyrektor Departamentu Ochrony Ziemi NFOŚiGW.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizując jeden z celów środowiskowych, w tym roku otwiera kolejne programy uwzględniające potrzeby mieszkańców, samorządów, przedsiębiorców, wychodzące naprzeciw problemom, które się pojawiły – powiedział Henryk Kowalczyk – minister Środowiska podczas konferencji w Warszawie. Jednym z najbardziej nabrzmiałych jest problem adaptacji do zmian klimatu i ich konsekwencji, a więc pojawiające się susza, brak wody.

Dlatego powstał program pt. „Adaptacja do zmian klimatu oraz ograniczanie skutków zagrożeń środowiska”.

Na zdjęciu, od lewej: Sławomir Kmiecik – rzecznik prasowy, dyrektor Departamentu Promocji i Komunikacji Społecznej NFOŚiGW; Wojciech Stawiany – ekspert NFOŚiGW; Urszula Zając – dyrektor Departamentu Energii NFOŚiGW; Jarosław Roliński– dyrektor Departamentu Ochrony Ziemi NFOŚiGW. Fot. Kazimierz Netka

Cel nowego programu priorytetowego NFOŚiGW to podniesienie poziomu ochrony przed skutkami zmian klimatu i zagrożeń naturalnych oraz poważnych awarii, usprawnienie usuwania ich skutków oraz wzmocnienie wybranych elementów zarządzania środowiskiem. Obecnie przyjmowane są wnioski o wsparcie finansowe w formie pożyczek. Na lata 2019-2023 zarezerwowano na ten cel 30 mln zł (z możliwością zwiększenia). Formy dofinansowania. Pożyczki mogą być udzielone do 100% kosztów kwalifikowanych. Oprocentowanie wynosi 1%. Okres finansowania – nie dłuższy niż 15 lat. Istnieje możliwość częściowego umorzenia pożyczki w wysokości 50% lub 30% w zależności od sytuacji finansowej gminy, określonej w oparciu o publikowany przez Ministerstwo Finansów wskaźnik dochodów podatkowych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca, z uwzględnieniem warunków określonych w „Zasadach udzielania dofinansowania ze środków NFOŚiGW”.

Oto rodzaje przedsięwzięć, na których realizację można otrzymać wsparcie: Działania w zakresie adaptacji do zmian klimatu w miastach, w tym: „zielono-niebieska” infrastruktura, likwidacja powierzchni nieprzepuszczalnych, systemy zagospodarowania wód opadowych i kanalizacja deszczowa; Działania z zakresu zapobiegania powodzi i suszy, w tym: zwiększanie retencji w ekosystemach, urządzenia wodne; Zaopatrzenie ludności w wodę do picia, w tym: budowa i modernizacja ujęć wód i stacji uzdatniania wody oraz sieci wodociągowych; Działania dotyczące opracowania i wdrożenia systemu monitoringu zagrożeń i systemu wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami; Prace planistyczne i strategiczne w zakresie metod i narzędzi do analizowania zagrożeń spowodowanych zmianami klimatu, w tym lokalne i regionalne plany i strategie uwzględniające działania adaptacyjne; Usuwanie skutków awarii i zagrożeń środowiska na obiektach ochrony środowiska i gospodarki wodnej, morskich obszarach przybrzeżnych oraz naturalnych akwenach; Zakup specjalistycznego sprzętu do prognozowania i zapobiegania skutkom zagrożeń naturalnych i poważnych awarii; Adaptacja do zmian klimatu, realizowana ze środków zagranicznych.

Beneficjenci: Jednostki samorządu terytorialnego (JST) i ich związki oraz podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji zadań własnych JST; jednostki tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki w rozumieniu ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1668, 2024); spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, państwowe osoby prawne.

Na zdjęciu: Skutki gwałtownej ulewy 1 lipca 2009 roku: zasypane tory linii kolejowej Gdańsk – centrum kraju, w Gdańsku, obok Urzędu Miejskiego. Fot. Kazimierz Netka

Oto dokładniejsze wiadomości na temat ww. programu priorytetowego NFOŚiGW:

1. Cel programu: podniesienie poziomu ochrony przed skutkami zmian klimatu i zagrożeń naturalnych (m.in. zgodnie z kierunkami działań zapisanymi w „Strategicznym Planie Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” – 1 dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29.10.2013 r.) oraz poważnych awarii, usprawnienie usuwania ich skutków oraz wzmocnienie wybranych elementów zarządzania środowiskiem.

2. Wskaźnik osiągnięcia celu: stopień realizacji celu programu mierzony jest za pomocą wskaźnika osiągnięcia celu, np. Liczba zakupionego sprzętu do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków zagrożeń, a planowana wartość wskaźnika osiągnięcia celu dla bezzwrotnych i zwrotnych form dofinansowania wynosi co najmniej 160 sztuk; Liczba osób objętych ochroną przed zagrożeniami: co najmniej 15 000 osób.

3. Budżet na realizację celu programu wynosi do 291 013 tys. zł, w tym: dla bezzwrotnych form dofinansowania – do 116 013 tys. zł; dla zwrotnych form dofinansowania – do 175 000 tys. zł.

4. Okres wdrażania. Program realizowany będzie w latach 2015 – 2023, przy czym: zobowiązania (rozumiane jako podpisywanie umów) podejmowane będą do 2022 r.; środki wydatkowane będą do 2023 r.

5. Terminy i sposób składania wniosków. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Terminy, sposób składania i rozpatrywania wniosków określone zostaną odpowiednio w ogłoszeniu o naborze lub w regulaminie naboru, które zamieszczane będą na stronie internetowej NFOŚiGW.

6. Koszty kwalifikowane. Okres kwalifikowalności kosztów od 01.01.2015 r. do 30.11.2023 r., w którym to poniesione koszty mogą być uznane za kwalifikowane; koszty kwalifikowane – zgodnie z „Wytycznymi w zakresie kosztów kwalifikowanych”, z zastrzeżeniem, że: a) koszty zarządzania przedsięwzięciem ograniczone są do kosztów nadzoru inwestorskiego, które nie mogą przekraczać 3 % kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia (wydatki przekraczające limit stanowią koszty niekwalifikowane przedsięwzięcia), b) niekwalifikowane są koszty nabycia środków trwałych w formie leasingu; współfinansowanie projektów finansowanych ze środków zagranicznych realizowane jest w zgodzie z zasadami obowiązującymi w programach pomocowych, przy czym dopuszcza się finansowanie wydatków niekwalifikowanych w formie pożyczki, z zastrzeżeniem pkt. 6.2.b.

Na zdjęciu: Tak wyglądał brzeg Westerplatte zimą 2013 roku. Fot. Kazimierz Netka

7.3 Warunki dofinansowania: realizacja przedsięwzięcia powinna wynikać z dokumentów programowo-planistycznych lub strategicznych poziomu rządowego, ponadregionalnego, regionalnego lub innych dokumentów strategicznych (np. miejskich planów adaptacji do zmian klimatu przyjętych uchwałą rady miasta lub gminy – dotyczy działań określonych w pkt. 7.5.1, 7.5.2 i 7.5.4) dla wniosków z zakresu zapobiegania i likwidacji skutków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, gdzie wartość dofinansowania w zakresie likwidacji szkód ustalana jest na podstawie szacunku szkód przeprowadzonego, zgodnie z kompetencjami, przez wojewodę lub dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wartość szacunku szkód, o którym mowa powyżej, nie może być niższa niż 1 mln zł, przy czym dofinansowanie NFOŚiGW nie może zastąpić kosztów refundowanych przez firmy ubezpieczeniowe, a wniosek o dofinansowanie nie został złożony później, niż dwa lata po powstaniu szkody; kwota pożyczki: od 200 tys. zł, z zastrzeżeniem zadań określonych w punkcie 7.5.5, dla których minimalna kwota pożyczki wynosi 50 tys. zł; oprocentowanie: 1 % w skali roku. Odsetki z tytułu oprocentowania spłacane są na bieżąco w okresach kwartalnych. Pierwsza spłata na koniec kwartału kalendarzowego, następującego po kwartale, w którym wypłacono pierwszą transzę środków; okres finansowania: pożyczka może być udzielona na okres nie dłuższy niż 15 lat, przy czym okres finansowania jest liczony od daty pierwszej planowanej wypłaty transzy pożyczki do daty spłaty ostatniej raty; okres karencji: przy udzielaniu pożyczki może być stosowana karencja w spłacie rat kapitałowych liczona od daty wypłaty ostatniej transzy pożyczki do daty spłaty pierwszej raty kapitałowej, lecz nie dłuższa niż 6 miesięcy od daty zakończenia realizacji przedsięwzięcia; pożyczka może być częściowo umorzona na warunkach określonych w „Zasadach udzielania dofinansowania ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” z zastrzeżeniem, że pożyczka udzielona jednostce samorządu terytorialnego lub związkowi jednostek samorządu terytorialnego oraz spółce kapitałowej świadczącej usługi publiczne w ramach realizacji zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, w której udział jednostki samorządu terytorialnego, w tym związku jednostek samorządu terytorialnego, w kapitale zakładowym tej spółki jest nie mniejszy niż 70%, na przedsięwzięcie związane z gospodarką ściekową lub na przedsięwzięcie związane z adaptacją do zmian klimatu oraz ograniczaniem skutków zagrożeń środowiska może być umorzona w następujący sposób: a) w przypadku, gdy wartość wskaźnika G (Wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie, o którym mowa w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1530, z późn. zm.), przy czym bierze się pod uwagę wskaźnik określony dla roku poprzedzającego rok złożenia wniosku.) jest mniejsza niż 1200 w wysokości do 50% wypłaconej kwoty pożyczki, lecz nie więcej niż 5 milionów złotych4,b) w przypadku, gdy wartość wskaźnika G3 jest większa lub równa 1200 w wysokości do 30% wypłaconej kwoty pożyczki, lecz nie więcej niż 5 milionów złotych (Dla określenia procentowego poziomu umorzenia uwzględniana jest najwyższa wartość wskaźnika G spośród gmin w powiecie lub województwie albo gmin wchodzących w skład związku gmin lub spółki); w przypadkach, gdy dofinansowanie stanowi pomoc publiczną, jest ono udzielane zgodnie z regulacjami dotyczącymi pomocy publicznej.

7.4 Beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego; jednostki tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki w rozumieniu ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1668, 2024); spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, państwowe osoby prawne.

7.5 Rodzaje przedsięwzięć: działania w zakresie adaptacji do zmian klimatu w miastach, w tym: „zielono-niebieska” infrastruktura, likwidacja powierzchni nieprzepuszczalnych, systemy zagospodarowania wód opadowych i kanalizacja deszczowa; działania z zakresu zapobiegania powodzi i suszy, w tym: zwiększanie retencji w ekosystemach, urządzenia wodne; zaopatrzenie ludności w wodę do picia, w tym: budowa i modernizacja ujęć wód i stacji uzdatniania wody oraz sieci wodociągowych; działania dotyczące opracowania i wdrożenia systemu monitoringu zagrożeń i systemu wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami; realizacja przedsięwzięć planistycznych i strategicznych w zakresie metod i narzędzi do analizowania zagrożeń spowodowanych zmianami klimatu, w tym lokalne i regionalne plany i strategie uwzględniające działania adaptacyjne; usuwanie skutków awarii i zagrożeń środowiska na obiektach ochrony środowiska i gospodarki wodnej, morskich obszarach przybrzeżnych oraz naturalnych akwenach; zakup specjalistycznego sprzętu do prognozowania i zapobiegania skutkom zagrożeń naturalnych i poważnych awarii; przedsięwzięcia w zakresie adaptacji do zmian klimatu, realizowane ze środków zagranicznych.

Na zdjęciu: Tak wyglądał brzeg Westerplatte w styczniu 2017 roku. Fot. Kazimierz Netka

8. Szczegółowe kryteria wyboru przedsięwzięć

KRYTERIA DOSTĘPU: Wniosek jest złożony w terminie określonym w regulaminie naboru; Wniosek jest złożony na obowiązującym formularzu i w wymaganej formie; Wniosek jest kompletny i prawidłowo podpisany, wypełniono wszystkie wymagane pola formularza wniosku oraz dołączono wszystkie wymagane załączniki; Wnioskodawca mieści się w katalogu Beneficjentów, określonym w programie priorytetowym; W ciągu ostatnich 3 lat przed dniem złożenia wniosku NFOŚiGW nie wypowiedział Wnioskodawcy lub nie rozwiązał z nim umowy o dofinansowanie – za wyjątkiem rozwiązania za porozumieniem stron – z przyczyn leżących po stronie Wnioskodawcy; Wnioskodawca wywiązuje się z zobowiązań publicznoprawnych na rzecz NFOŚiGW, właściwych organów, czy też podmiotów; Wnioskodawca wywiązuje się z zobowiązań cywilnoprawnych na rzecz NFOŚiGW; Cel i rodzaj przedsięwzięcia jest zgodny z programem priorytetowym; Realizacja przedsięwzięcia nie została zakończona przed dniem złożenia wniosku; Okres realizacji przedsięwzięcia i wypłaty dofinansowania są zgodne z programem priorytetowym; Forma i intensywność wnioskowanego dofinansowania jest zgodna z programem priorytetowym; a: w przypadku przedsięwzięć wskazanych w punktach 7.5.1, 7.5.2, 7.5.4: oświadczenie, że realizacja przedsięwzięcia wynika z dokumentów programowo-planistycznych lub strategicznych poziomu rządowego, ponadregionalnego, regionalnego, lub innych dokumentów strategicznych (np. miejskich planów adaptacji do zmian klimatu przyjętych uchwałą rady miasta lub gminy); b: w przypadku przedsięwzięć wskazanych w punktach 7.5.3, 7.5.5, 7.5.6, 7.5.7, 7.5.8 – nie dotyczy.

Wartość szacunku szkód, przeprowadzona zgodnie z kompetencjami przez właściwego wojewodę lub dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wynosi co najmniej 1 mln zł, a wniosek o dofinansowanie nie został złożony później, niż dwa lata po powstaniu szkody (dotyczy przedsięwzięć wskazanych w punkcie 7.5.6).

 

Na zdjęciu: zalana przystań promu Motława w Gdańsku, podczas tzw. cofki z Bałtyku – zimą 2012 roku. Fot. Kazimierz Netka

KRYTERIA JAKOŚCIOWE PUNKTOWE

KRYTERIA JAKOŚCIOWE DOPUSZCZAJĄCE

Do niniejszego programu priorytetowego mają zastosowanie „Zasady udzielania dofinansowania ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” oraz „Kryteria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”.

Zmian klimatu najprawdopodobniej nie uda się powstrzymać w ciągu najbliższego stulecia. Pozostaje nam przystosowywanie się do tej tendencji, z jednoczesnym powstrzymywaniem się od tej działalności, która powoduje wzrost ilości w atmosferze ziemskiej gazów cieplarnianych, a zwłaszcza dwutlenku węgla. Jeśli tego zaniechamy, przyszłość nasza, naszych dzieci oraz wnuków będzie niewesoła.

30 lat NFOŚiGW – co zrobiono?

Gdy powstawał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), w Polsce mówiło się o kryzysie ekologicznym. Dla przykładu – jeszcze w 1989 r. niemal 100 proc. odpadów komunalnych w Polsce trafiało na wysypiska, a ponad 70 proc. ścieków komunalnych zrzucano do rzek i jezior.

Przez trzy dekady swojej działalności NFOŚiGW na poprawę stanu środowiska w Polsce przeznaczył łącznie prawie 96 mld zł. Ponad połowę tej kwoty stanowiły środki krajowe (50,9 mld zł), a pozostałą część (45 mld zł) – wsparcie zagraniczne, przede wszystkim z unijnych Programów Operacyjnych Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Narodowy Fundusz zawarł z beneficjentami łącznie ponad 31 tys. umów na realizację projektów z zakresu ochrony wód, ziemi, powietrza, przyrody, gospodarki komunalnej i gospodarki odpadami czy edukacji ekologicznej.

Wśród przykładów efektów przedsięwzięć z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, zrealizowanych przy wsparciu ze środków Narodowego Funduszu w latach 1989-2018, jest budowa lub modernizacja ponad 1600 oczyszczalni ścieków oraz ponad 83 tys. km kanalizacji. Dofinansowanie (ze środków unijnych i krajowych) wyniosło 33,6 mld zł, przy łącznej wartości projektów wynoszącej prawie 87 mld zł. Działania te przyczyniły się do realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Funduszu  wybudowano również m.in. 7 spalarni odpadów komunalnych o wydajności 1,1 mln ton rocznie oraz zwiększyła się masa odpadów poddanych odzyskowi (w tym recyklingowi) na poziomie 5,4 mln ton w ciągu roku.

Ponadto dzięki zrealizowaniu projektów dofinansowanych z NFOŚiGW zmniejszyła się w skali roku emisja SO2 o 800 tys. ton, ograniczona została też emisja pyłów o 260 tys. ton i emisja CO2 o 14,8 mln ton. Efekty ekologiczne i energetyczne działań Narodowego Funduszu to także produkcja energii z odnawialnych źródeł energii – 2,1 TWh w ujęciu rocznym oraz oszczędność energii – 3,4 TWh na rok – napisano na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/srodowisko/30-lat-narodowego-funduszu-ochrony-srodowiska-gospodarki-wodnej .

Kazimierz Netka

Czytaj również na portalu: Pulsarowy.pl