Jedyna na świecie czynna, znajdująca się w Polsce, lądowo – wodna droga dla statków – Zabytkiem Zadbanym
Źródło ilustracji: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Kanał Elbląski – cud XIX-wiecznej techniki; do dziś wzbudzający zachwyty – został uznany za najlepiej zadbany zabytek. Zwyciężył w ogólnopolskim konkursie. Wyniki rywalizacji ogłoszono w środę, 20 kwietnia 2016 roku, podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, który zorganizowany został przez Narodowy Instytut Dziedzictwa i Miasto Zakopane.
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Uznanie Kanału Elbląskiego za Zabytek Zadbany to sukces również Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) w Gdańsku – instytucji, która o ten zabytek dba. Kanał Elbląski to jedyna na świecie taka lądowo – wodna droga dla statków, ciągle czynna.
Nagrodę za zwycięstwo odebrała w środę w Zakopanem Anna Cieśla – kierownik rewitalizacji Kanału Elbląskiego i szafowa Zespołu ds. Funduszy Europejskich RZGW w Gdańsku.
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Oczywiście, nagrody zdobyli także inni mecenasi historycznych obiektów. Kanał Elbląski jest jednak wyjątkowy i to nie tylko w skali kraju. To światowy obiekt; zasługuje więc na globalne nagłośnienie.
– Jesteśmy dumni z tego, zrealizowanego przez nas projektu rewitalizacji Kanału – mówi Bogusław Pinkiewicz – rzecznik prasowy RZGW w Gdańsku. – Ożywienie Kanału Elbląskiego dało wspaniałe efekty. Skorzystają na tym nie tylko samorządy położone nad tym kanałem, ale cała Polska, Unia Europejska też. To bowiem unikatowy zabytek. Chcielibyśmy zrobić o wiele więcej. Nie na wszystko pozwalał budżet. Jesteśmy bardzo zadowoleni z nominacji do nagrody „Zabytek Zadbany” i ze zdobycia tego trofeum i tytułu. Staraliśmy się tak zrewitalizować Kanał Elbląski by wyglądał jak zaraz po „urodzeniu” – po zbudowaniu.
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Warto obejrzeć ten niezwykły śródlądowy szlak żeglarski. Już w maju zostanie udostępniony dla żeglugi. Możesz wziąć swój jacht i ruszyć przez unikatowy pejzaż, płynąc to po wodzie, to po… trawie. Przez góry, doliny, śluzy, jeziora, powyżej sąsiadujących z kanałem ziem aż do jednego z najdłuższych w Polsce naturalnych zbiorników wodnych: Jezioraka. Do Żuławy Wielkiej – największe śródlądowej wyspy, aż do Iławy.
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Nie masz jachtu? Wybierz się samochodem, autobusem, rowerem w okolicę kanału. Naprawdę warto. Jego tajemnice, sposób działania poznasz, odwiedzając Izbę Historii Kanału Elbląskiego, którą udostępnia Żegluga Ostródzko-Elbląska. Obiekt ten – Izba Historii – znajduje się na pochylni Buczyniec, jednego z 5 zabytkowych takich urządzeń na Kanale Elbląskim.
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Zrewitalizowany Kanał Elbląski – światowy cud techniki – czeka więc na wodniaków. Po trwającej dwa lata odnowie, ten unikatowy obiekt z XIX wieku, za kilka dni zostanie otwarty dla żeglarzy. Projekt był unikatowy, nosił tytuł: „Rewitalizacja Kanału Elbląskiego na odcinkach Jezioro Drużno – Miłomłyn, Miłomłyn – Zalewo, Miłomłyn – Ostróda – Stare Jabłonki”. Obejmował niezwykle atrakcyjny obszar wodny systemu Kanału Elbląskiego, który poprzez rzekę Elbląg i jezioro Drużno łączy Zalew Wiślany i miasto Elbląg z Ostródą i Iławą. To zabytek hydrotechniki z XIX w. o randze międzynarodowej (system 5 pochylni z rozwiązaniem tzw. „suchego grzbietu” i wyciągów mechanicznych o napędzie wodnym, 4 śluzy, 5 jazów, 4 wrota: bezpieczeństwa i przeciwpowodziowe).
Na zdjęciu: Obelisk upamiętniający budowniczego Kanału. Twórcą unikatowej drogi wodnej był Georg Jacob Steenke, urodzony w Królewcu w 1801 roku. Fot. Kazimierz Netka.
Na mocy Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 r. „Kanał Elbląski” został uznany za Pomnik Historii (Dz. U. 2011 nr 20 poz. 100).
Źródło fotografii: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
Usługowa żegluga turystyczna na tym Kanale zaczyna się w Elblągu, kończy w Ostródzie lub Iławie, albo odwrotnie – jak kto woli. Usługi świadczone są na różnych odcinkach. Więcej wiadomości można znaleźć na stronie http://www.zegluga.com.pl .
Na zdjęciu: Kanał Elbląski przed rewitalizacją. Fot. Kazimierz Netka.
Jak przebiegała rewitalizacja, czego w jej ramach dokonano; w jakim stopniu przyczyniła się do tego Unia Europejska – można przeczytać na stronie internetowej Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku: http://www.gdansk.rzgw.gov.pl/index.php?mod=content&path=2,13,210 .
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków w Zakopanem w dniach 20 – 21 kwietnia 2016 roku zorganizowano pod honorowym patronatem dr Magdaleny Gawin – podsekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego i generalnego konserwatora zabytków; Józefa Pilcha – wojewody małopolskiego oraz Jacka Krupy – marszałka województwa małopolskiego.
Gości MDOZ przywitali Leszek Dorula – burmistrz Miasta Zakopane, dr Magdalena Gawin – generalny konserwator zabytków oraz prof. Małgorzata Rozbicka – dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Wystąpienie okolicznościowe pt. „Zakopiańskie inspiracje kulturowe” wygłosił Maciej Pinkwart.
Ogłoszenie wyników i wręczenie nagród dla laureatów i wyróżnionych w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany” odbyło się podczas uroczystej gali. Celem tego konkursu jest promocja opieki nad zabytkami i upowszechnianie najlepszych wzorów właściwego utrzymania i zagospodarowania obiektów. Galę uświetnił spektakl pt. „Człapówki” w reżyserii Andrzeja Dziuka.
21 kwietnia br. w Kościele Matki Bożej Częstochowskiej na Pęskowym Brzyzku w Zakopanem – msza święta w intencji konserwatorów. W programie przewidziano także prezentację wybranych zabytkowych obiektów Zakopanego.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków został ustanowiony przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS w 1983 roku; wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych imprez o znaczeniu światowym. Celem obchodów jest przede wszystkim przybliżenie społeczeństwu problemów ochrony kulturowego dziedzictwa. Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków obchodzony jest 18 kwietnia na całym świecie – napisano na stronie internetowej http://www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
Oto lista laureatów w poszczególnych kategoriach konkursu „Zabytek Zadbany 2016”:
Źródło ilustracji: strona internetowa www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
W kategorii Utrwalenie wartości zabytkowej pojedynczego obiektu laureatem został (na zdjęciu powyżej) Kościół filialny Chrystusa Króla w Kwitajnach, (woj. warmińsko-mazurskie). Jury konkursu przyznało nagrodę za kompleksowe prace konserwatorsko – budowlane przeprowadzone z maksymalnym poszanowaniem i wykorzystaniem wszystkich zachowanych elementów oryginalnej substancji zabytkowej. Wykonane prace utrwaliły wartość zabytkową obiektu, przyczyniły się w znaczący sposób do poprawy jego stanu technicznego i do podniesienia walorów estetycznych zabytku. Należy podkreślić tu dużą staranność zrealizowanych prac badawczych – analiz historycznych, badań architektonicznych i konserwatorskich.
Źródło ilustracji: strona internetowa www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Laureatem w kategorii Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu został zespół dworsko – parkowy w Kłóbce (woj. kujawsko-pomorskie). Jury doceniło znakomicie zrealizowany kompleksowy projekt rewaloryzacji założenia dawnej siedziby ziemiańskiej zagrożonej całkowitą degradacją. Podjęty szeroki zakres prac rewitalizacyjnych, konserwatorskich i renowacyjnych dworu wraz z parkiem krajobrazowym przywrócił wartości historyczne i przestrzenne zabytkowego zespołu.
Źródło ilustracji: strona internetowa www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
W kategorii Adaptacja obiektów zabytkowych nagrodę otrzymało Muzeum Emigracji, dawny Dworzec Morski w Gdyni (woj. pomorskie) Nagroda została przyznana za kompleksowe, pieczołowicie przeprowadzone prace konserwatorskie, które przyczyniły się do zachowania wartości zabytkowych modernistycznego Dworca Morskiego. Przeprowadzona z pełnym poszanowaniem autentyzmu i integralności obiektu, wyjątkowo udana adaptacja na Muzeum Emigracji, znakomicie podkreśla aspekty historyczne i społeczne związane z pierwotną funkcją budynku i tożsamością miasta.
Źródło ilustracji: strona internetowa www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Tegoroczna nagroda w kategorii specjalnej Architektura i konstrukcje drewniane została przyznana Domowi Ludowemu w Supraślu (woj. podlaskie). Jury doceniło kompleksowe prace konserwatorskie służące przywróceniu pierwotnej funkcji zabytku i jego cech stylowych. Ostateczny efekt prac jest korzystny nie tylko dla unikatowego obiektu modernistycznej architektury drewnianej, ale także dla jego najbliższego otoczenia i historycznego wyrazu całej miejscowości.
Źródło ilustracji: strona internetowa www.nid.pl – Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
W kolejnej kategorii specjalnej Architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki laureatem został Kanał Elbląski: pochylnie Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny; śluzy Miłomłyn, Zielona, Ostróda, Mała Ruś (woj. warmińsko-mazurskie). Jury przyznało nagrodę za przeprowadzone prace remontowe i konserwatorskie, które przyczyniły się do rewitalizacji unikatowego w skali światowej zabytku hydrotechnicznego. Różnorodne i skomplikowane prace budowlane, konserwatorskie i restauratorskie podkreśliły wartości zabytkowe obiektów infrastruktury technicznej kanału, a umiejętne połączenie zastosowanych tradycyjnych materiałów i metod naprawczych z nowoczesnymi rozwiązaniami nie naruszyło integralności obiektu.
Informacje powyższe przekazała nam Marta Rogowska – starszy specjalista w Biurze ds. Komunikacji Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Więcej – na stronie internetowej: http://www.nid.pl/pl/Dla_wlascicieli_i_zarzadcow/Aktualnosci/news.php?ID=3095 .
Kazimierz Netka