Na zdjęciu: Uczestnicy warsztatów Jaspers w Gdańsku. Fot. Kazimierz Netka.

Rozważania nad Europą w Uniwersytecie Gdańskim. Co Jaspers może dać miastom; jak wspiera ich rozwój?

W Gdańsku odbyła się 5 lipca 2017 roku międzynarodowa konferencja pt.: JASPERS-CoR dialogues on the implementation of the EU Urban Agenda, czyli: Jaspers – Komitet Regionów UE – dialog na temat wdrożenia unijnego programu polityki miejskiej.

 

Fot. Kazimierz Netka

Słowo: Jaspers kojarzy się większości z nas z naukowcem, znanym profesorem. I rzeczywiście, była taka osoba: Karol Jaspers, profesor, wybitny niemiecki psychiatra i filozof. Zmarł w 1969 roku. Teraz jest inny JASPERS – filozofia i praktyczne wspieranie projektów regionalnych w Unii Europejskiej. 5 lipca w Gdańsku zagościł ten drugi Jaspers. Nazwa owej unijnej inicjatywy nie ma wprost nic wspólnego z nazwiskiem zasłużonego niemieckiego naukowca.

 

Fot. Kazimierz Netka

Czym więc jest unijny JASPERS? Nazwa ta jest skrótem pełnego określenia po angielsku tej inicjatywy: Joint Assistance to Support Projects In European Regions, czyli po polsku: Wspólna Pomoc we Wspieraniu Projektów w Europejskich Regionach. Jest to porozumienie, zawarte pomiędzy trzema partnerami (Komisją Europejską, EBI – Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i EBOR – Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju). JASPERS, dzięki owemu porozumieniu, zapewnia zainteresowanym państwom członkowskim wsparcie konieczne do przygotowania szeroko zakrojonych projektów wysokiej jakości, współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE i funduszy inwestycyjnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności).

 

Fot. Kazimierz Netka

Program konferencji w Gdańsku uwzględniał udział wielu osób, reprezentujących różne instytucje i środowiska. Według agendy miały wypowiadać się m.in. następujące osoby: Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego, członek Komitetu Regionów UE; Eugenia Kazamaki Ottersten – szefowa Działu Inteligentnego Rozwoju w Europejskim Banku Inwestycyjnym; Norbert Hahn – szef Współpracy Sieciowej i Centrum Kompetencji inicjatywy JASPERS w Europejskim Banku Inwestycyjnym, Jochen Schneider reprezentant Współpracy Sieciowej i Centrum Kompetencji Inicjatywy JASPERS – w imieniu Komitetu Regionów; Roman Haken – wiceprezydent EESC’s; Marcin Dawidowski – dyrektor Wydziału Projektów Inwestycyjnych Urzędu Miejskiego w Gdańsku; Beata Maciejewska – pełnomocniczka prezydenta Słupska ds. zrównoważonego rozwoju; Wojciech Rosicki – wiceburmistrz Łodzi; Marcin Obijalski – Szef Rewitalizacji Miasta Łodzi; Alicja Zajączkowska – była wiceburmistrz Lęborka, radna sejmiku wojewodztwa pomorskiego; Brian Field – z Działy Inteligentnego Rozwoju Inicjatywy Jaspers; Patrizia Fagiani – z Działu Kolei, Powietrza i Morza Inicjatywy Jaspers; Artur Rudnicki – z Inicjatywy Jaspers; Jeroen Bakker – z Inicjatywy Jaspers; Piotr Bejrowski – reprezentujący Inicjatywę Tripolis.

Nie wszyscy ww. mogli przybyć na warsztaty Jaspersa.

 

Fot. Kazimierz Netka

Interesujące wnioski wypływają z dyskusji w grupach tematycznych w sprawie specyfiki i potrzeb obszarów miejskich pod kątem wsparcia ekspertów JASPERS. Przedstawili je na szerszym gremium m.in. Krzysztof Perycz-Szczepański oraz Krzysztof Rudziński – szef Biura Rozwoju Transportu Urzędu marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

 

Fot. Kazimierz Netka

Rozmawiano o współpracy inkubatorów, przedsiębiorców i parków naukowo – technologicznych. Uczestnicy dyskusji na ten temat dopytywali się o szczegóły tego projektu wspierania współpracy inkubatorów. Projekt ma wzmocnić najpierw kadry u partnerów projektu, rozwijać ich kompetencje, po to, by partnerzy projektu mogli, podczas szkoleń, przenieść te doświadczenia do innych podmiotów, a ma to zaowocować innowacyjnymi rozwiązaniami w przedsiębiorczości.

Uczestnicy panelu interesowali się wyborem innowacyjnych produktów – specjalizacji. Pytano też, czy przeprowadzono badania stopnia dostosowania do rynku usług. Oczywiście, wszystko to sprowadziło się do pytań o możliwości wspierania przedsięwzięć z zasobów inicjatywy Jaspers. Rozmawiano też o kryteriach.

 

Fot. Kazimierz Netka

Podsumowując zagadnienia transportu w miastach, uczestnicy debaty podkreślali, że mówiono, owszem, o projektowaniu transportu, ale w kontekście mobilności. A takie podejście – poprzez uwzględnianie mobilności – to zmiana jakościowa w opracowywaniu i realizacji projektów. Mówiono więc nie tylko o tym, kiedy projekty transportowe zostaną zrealizowane, ale również w jaki sposób się przemieszczać w miastach i okolicach. Uczestnicy panelu zostali zapoznani z dwoma projektami. Pierwszy, przygotowany przez Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot, to „Rower metropolitalny”. To projekt rewolucyjny, bo swym zasięgiem obejmuje kilkanaście gmin. Drugi projekt dotyczy systemu poboru opłat w komunikacji województwa pomorskiego. To projekt skomplikowany organizacyjnie, na wysokim poziomie technologicznym; obejmuje 20 miast i 20 przewoźników.

Bardzo mocno forsowana była idea integracyjnych węzłów transportowych w województwie pomorskim. Od rowerów począwszy, a skończywszy na samolotach.

 

Fot. Kazimierz Netka

Ważnym akcentem w dyskusji było dostosowanie prawa do nowych technologii. Okazuje się, że w Polsce jeszcze obowiązują niektóre przepisy prawa z końca XIX wieku i z XX wieku. Nasze prawo nie jest dostosowane do możliwości regulacyjnych dużych systemów ekonomicznych i finansowych. Są niepotrzebne podziały w projektach. Programy nie są finansowane, a jedynie projekty. Tymczasem w jednym programie może być kilka projektów, finansowanych z różnych źródeł. Dlatego, w ramach inicjatywy Jaspers, musimy mówić o potrzebie zmiany systemów zarządzania. Kolejnym problemem jest nienadążanie prawa za postępem technologicznym. Technologie są w przodzie, przed możliwościami prawnymi. Dlatego, w Jaspersie jest pole do popisu dla konsultacji w tych sprawach. Musimy się opierać w Polsce na rozwiązaniach prawnych innych krajów Unii Europejskiej. Nawet w przypadku roweru metropolitalnego niektóre rozwiązania prawne u nas funkcjonujące pochodzą z XIX lub początków XX wieku. Nałożenie na to systemów informatycznych wysokiej mocy to bardzo karkołomne zajęcie, ale będziemy próbowali to robić.

Jeśli chodzi o program Tripolis, to jak on będzie wyglądał, jest determinowane w dużej mierze uwarunkowaniami zewnętrznymi. Chodzi tu o zapisy w Umowie Partnerstwa Polski i Unii Europejskiej,a także w Regionalnym Programie Operacyjnym i w szczegółowym opisie osi priorytetowych RPO.

 

Fot. Kazimierz Netka

Wydarzenie odbyło się w ramach cyklu Rozważania nad Europą. Jego organizatorami są Europejski Bank Inwestycyjny/JASPERS, Komitet Regionów, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego oraz Stowarzyszenie „Pomorskie w Unii Europejskiej”.

Warsztat: „JASPERS-CoR dialogues on the implementation of the EU Urban Agenda” oparty był na konkretnych pomysłach projektowych i lokalnych potrzebach na przykładach Słupska, Lęborka, Łodzi oraz Samorządu Województwa Pomorskiego. Zaproszenie na obserwowanie obrad skierowano do przedstawicieli korporacji samorządowych, jednostek samorządu terytorialnego, stowarzyszeń metropolitalnych i instytucji zainteresowanych tematyką miejską. Celem warsztatu była bowiem wymiana informacji na temat instrumentu JASPERS oraz wypracowanie porozumienia dotyczącego współpracy między przedstawicielami JASPERS a ww. interesariuszami.

Wydarzenie w Gdańsku było drugim z serii czterech lokalnych warsztatów współorganizowanych przez Komitet Regionów oraz Europejski Bank Inwestycyjny/JASPERS. Pierwszy z warsztatów odbył się w maju br. w Wiedniu, a kolejne zaplanowane są w Atenach i Sofii.

Warsztaty to elementy cyklu spotkań organizowanych przez Komitet Regionów pt. „Rozważania nad Europą” i polegają na aktywnym uczestnictwie (udział w sesjach tematycznych i dyskusjach grupowych) – czytamy na stronie internetowej: http://www.rpo.pomorskie.eu/documents/10184/76793/Zaproszenie+Jaspers+05.07.2017/fb3dda5f-c005-4744-becc-776709bfefd2 .

 

Fot. Kazimierz Netka

Wsparcie w ramach inicjatywy JASPERS może obejmować: doradztwo na etapie przygotowywania projektu — od sprawdzenia, czy wniosek kwalifikuje się do uzyskania wsparcia po złożenie wniosku o unijną dotację; niezależną kontrolę jakości projektów; ocenę po złożeniu wniosku w przypadku wszystkich głównych projektów, jeśli wniosek został złożony bezpośrednio do Komisji Europejskiej; klasyfikację horyzontalną i wsparcie strategiczne; budowanie potencjału, w tym centrum kompetencyjne; wsparcie realizacji projektu; projekty w ramach instrumentu „Łącząc Europę“, w szczególności w sektorze drogowym i kolejowym; Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (ECDI) — selekcja i rozpatrywanie wniosków.

Które projekty mogą być objęte wsparciem w ramach inicjatywy JASPERS?

Celem inicjatywy JASPERS jest wspieranie projektów infrastrukturalnych określanych w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów jako projekty „główne“, dotyczących np. dróg, kolei, gospodarki wodnej, odpadowej, energetycznej oraz projektów transportu miejskiego. W przypadku niewielkich krajów, w których nie będzie zbyt wielu dużych projektów, JASPERS koncentruje się wyłącznie na największych projektach.

Potencjalni beneficjenci powinni skontaktować się z instytucjami zarządzającymi odpowiedzialnymi za koordynację unijnych funduszy strukturalnych w ich kraju, w celu uzyskania od nich stosownych informacji.

 

Fot. Kazimierz Netka

Jak jest zorganizowana inicjatywa JASPERS?

Personel w ramach inicjatywy JASPERS oddelegowywany jest w ramach układu partnerskiego: Komisja przekazuje środki wykorzystywane następnie do rekrutacji specjalistów, natomiast pozostali partnerzy — EBI i EBOR — oddelegowują personel bezpośrednio.

Inicjatywa JASPERS jest podzielona na 7 obszarów: drogi; transport kolejowy, lotniczy i morski; gospodarka wodna i ściekowa; energia i odpady stałe; inteligentny rozwój; tworzenie sieci kontaktów i centrum kompetencyjne; niezależna kontrola jakości.

Siedziba główna inicjatywy JASPERS znajduje się w EBI w Luksemburgu. Istnieją także trzy centra regionalne w Warszawie, Wiedniu i Bukareszcie, w których przebywa ok. 70% pracowników. Dzięki temu znajdują się bliżej beneficjentów i mogą zapewniać bardziej skuteczną obsługę. Centrum w Warszawie obsługuje terytorium Polski, Estonii, Łotwy i Litwy. Centrum w Wiedniu obsługuje terytorium Republiki Czeskiej, Węgier, Słowacji, Słowenii i Malty. Centrum w Bukareszcie obsługuje terytorium Rumunii i Bułgarii. Część ekspertów przebywa także w Luksemburgu. Mogą oni pracować w dowolnym kraju będącym beneficjentem programu, w zależności od potrzeb. Źródło: http://ec.europa.eu/regional_policy/index.cfm/pl/funding/special-support-instruments/jaspers/ .

Na stronie internetowej: https://www.pois.gov.pl/strony/wiadomosci/wsparcie-inicjatywy-jaspers-w-procesie-przygotowania-projektow/ , napisano: W perspektywie finansowej 2014 – 2020 obok dużych projektów infrastrukturalnych wsparcie ze strony inicjatywy Jaspers w procesie przygotowania inwestycji będą mogły uzyskać również projekty dotyczące kolei aglomeracyjnej. Inwestycje tego typu będą ubiegały się o przyznanie dofinansowania w ramach procedury konkursowej w ramach działania 5.2 Rozwój transportu kolejowego poza TEN-T, Programu Infrastruktura i Środowisko.

 

Fot. Kazimierz Netka

Wsparcie z Jaspersa ma charakter wyłącznie doradczy i obejmuje m.in. weryfikację dokumentacji projektowej. Jego głównym celem jest przyspieszenie procesu przygotowania projektów oraz podniesienie jakości wniosków o dofinansowanie, które będą składane w konkursie.

UIA -Urban Innovative Actions – miejskie innowacyjne działania to Inicjatywa Unii Europejskiej promująca projekty pilotażowe w dziedzinie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.

Europejska agenda miejska to efekt wspólnych wysiłków Komisji Europejskiej, państw członkowskich i sieci miast europejskich. Ma na celu wzmocnienie miejskiego wymiaru europejskiej polityki. Chodzi o poprawę wdrażania w oparciu o politykę UE dotyczącą kwestii związanych z miastami i angażowanie zainteresowanych stron z sektora miejskiego w opracowywanie tych polityk. Zapewnienie władzom miejskim głosu w tym procesie powinno również poprawić jakość życia.

Kazimierz Netka